Microsoft Word янги урта масофа

Rejalashtirish  -  samarali  mashg’ulotlar  jarayoning  zaruriy 
shartlaridan  biri  hisoblanib  unga  mos  ravishda  quyidagilar  kiradi: 
maqsad  va  vazifalarni  aniqlashtirish;  natijalarni  tahlil  qilish;  ularga 
erishishi uchun uslub va manbalarni tanlash; pedagogik nazorat.Yillar 
davomida  va  uzluksiz  o’tkaziladigan  mashg’ulotlarni  rejalashtirishda 
sportchining  yoshi,  malaka  va  mahorati,  tayyorgarlik  etap  va 
bo’limlari  inobatga  olinishi  kerak.  Shu  bilan  birgalikda  sport 
mashg’ulotlarini  o’tkazish  uchun  uslub  va  vositalar  tanlanayotganda 
yengil atletikachi shaxsiga induvidual yondashishni talab qiladi. 
Mashg’ulotlar  jarayonining  dasturlanishida  va  yuklamalar 
rejimini  baholashda  sportchilarga  qo’yiladigan  talablar  muhim 
ahamiyat  kasb  qiladi.  Bunday  talablar  qo’yishda  quyidagi 
ko’rsatkichlar  asos  sifatida  qabul  qilinadi:  bajariladigan  yuklamalar 
davomida  kuzatiladigan  ishchanlik  darajasi,  maksimal  yuklamalar 
davridagi  moslashuv  imkoniyati  va  mashg’ulotlar  davomida 

---

O’RTA VA UZOQ MASOFALARGA YUGURUVCHILAR UCHUN MURABBIYINING KASBIY-PEDAGOGIK FAOLIYATI 
~ 10 ~ 
 
organizmda ro’y beradigan o’zgarishlar, yosh sportchining salomatligi 
va tanasida ro’y berishi mumkin bo’lgan fukstional holatlar va o’sish 
dinamikasi. 
Ilmiy  manbalarga  ko’ra,  o’rta  va  uzoq  masofalarga  yuguruvchi 
17-18 yashar sportchilarning musoboqalar davridagi oylik yuklamalari 
hajmi  400-600  km.ni  tashkil  etadi,  shuning  38-40%  i  intensiv 
yugurishni 
tashkil 
etishi 
kerak. 
Bu 
aerob 
o’zgarishlarni 
muvofiqlashtirishda  va  organizmning  kislorod  yetishmasligini 
yengishdagi  barqarorligini  oshirishda  ko’maklashadi.  Bu  yoshdagi 
o’smirlar  organizmi  o’ta  yuqori  (submaksimal)  yuklamalar  vaqtida 
harakatni amalga oshirayotganda kislorod iste’mol qilish hajmi 4600-
5500  ml/min  (74-80ml/kg)ni  tashkil  etishi  aniqlangan.  Bir  minutda 
harakatlanadigan qon hajmi 30 l/min va undan ortiqroqni tashkil qilsa, 
yurak  qisqarishlar  soni  minutiga  120-200,  ayrim  hollarda  esa  210  va 
undan ortiqni tashkil etganligi kuzatilgan. Bunday ko’rsatkichlar yosh 
yengil  atletikachining  yuqori  ishchanlik  qobilyatiga  ega  ekanligi  va 
ular  organizmining  bunday  harakatni  ta’minlash  uchun  yetarli 
fiziologik imkoniyatlarga ega ekanligidan dalolat beradi. Lekin bunda, 
ko’rsatilayotgan  natijalarning  muhimiyligi  faktori,  yuklamalar  to’g’ri 
taqsimlanishi  va  sportchi  tanasining  genetik  imkoniyatlari  izdan 
chiqmasligiga va unga putur yetkazmasligiga e’tiborni qaratish lozim 
bo’ladi. 
Ma’lumki,  sportchi  iqtidorini  namoyish  qilishi  uchun  aniq 
maqsadga  yo’naltirilgan  mashaqqatli  mehnat  etadi.  Sportda  bunday 
mehnat  –  maqsadga  yo’naltirilgan  va  to’g’ri  rejalashtirilgan 
mashg’ulotdir.  Bu  esa  boshlangich  tayyorgarlikdan  toki  yuksak  sport 
mahoratiga  erishguncha bo’lgan davrni  o’z  ichiga  oluvchi ko’p  yillik 
jarayondir. 
Murabbiy  tanlov  jarayonida  o’rta  va  uzoq  masofaga  yuguruvchi 
atletning  salomatligiga,  fiziologik  tana  o’zgarishlari  sur’atiga,  
organizmining energiya bilan ta’minlanish va funksional tejamkorligi, 
genetik  xususiyatlariga,  ruhiy  barqarorlik  darajasi  kabi  muhim 
sanaluvchi  belgilarni  inobatga  olgan  holda  uni  to’garakka  jalb  qilish 
muhim bo’lib hisoblanadi. Bularning barchasi o’rta va uzoq masofaga 
yuguruvchi yengil atletikachilarni tayyorlovchi murabbiy oldiga o’quv 
mashg’ulot  jarayonini  boshqarish  va  dasturlashni  tashkil  qilishda 
murakkab kasbiy vazifa va maqsadlar qo’yishini taqozo qiladi. 

---

O’RTA VA UZOQ MASOFALARGA YUGURUVCHILAR UCHUN MURABBIYINING KASBIY-PEDAGOGIK FAOLIYATI 
~ 11 ~