61
YAngi mahsulot va texnologiyalarni ishlab chiqarish
xarajatlarini
50
foizigacha
to‗g‗ridan-to‗g‗ri
moliyalashtiriladi (subsidiyalar, zayomlar)
Fransiya, AQSH va boshqalar
Foizsiz
ssudadalar taqdim etiladi
SHvetsiya
Dotatsiyalar beriladi, Kichik biznesga kreditlar
ajratishda venchur fondlaridan samarali foydalaniladi
amalda barcha rivojlangan
mamlakatlarda
Innovatsiya loyihalarini ishlab chiqarishga joriy
etilishini qo‗llab-quvvatlash maqsadida venchur
moliyalashtirish fondlari tashkil etiladi
AQSH, Angliya, Germaniya,
Fransiya, SHveysariya,
Niderlandiya
Yakka tartibdagi kashfiyotchilar uchun davlat bojlari
pasaytiriladi
Avstriya, Germaniya, AQSH,
YAponiya
Kashfiyotlar energiyani tejashga qaratilgan bo‗lsa,
davlat bojlarini to‗lashdan ozod etiladi
Avstriya
Amalga oshirilgan tadqiqotlar natijalari bo‗yicha
patentlar olishda
bojlardan ozod etiladi
Niderlandiya, Germaniya,
YAponiya
Mahalliy ishlab chiqaruvchilar soliqqa tortishdan
ozod etiladi, soliqlar faqatgina eksport qilishda
solinadi
Xitoy
Yosh tadbirkorlarni qo‗llab-quvvatlash (bozorga
chiqishda, sheriklar topishda, axborot bilan tekin
ta‘minlashda, imtiyozli narxda ijaraga bino va
inshootlar, kerakli asbob-uskunalar taqdim etish)ga
alohida e‘tibor faratiladi
Buyuk Britaniya, Italiya
Tadbirkorlarga faoliyatining dastlabki ikki yilida
foizsiz
kreditlar beriladi, keyingi yillarda esa juda past
stavkalarda yillik foizlar undiriladi. SHu tariqa
tadbirkorlar bepul boshlang‗ich sarmoya bilan
ta‘minlanadi
Germaniya
Kichik biznesning sug‗urta qilinmagan zararlarini
qoplash uchun yordam puli beriladi. YOrdam puli
innovatsiyalarning xavfli loyihalarini qoplaydi.
Davlat bank kreditlarini olishda
kafil sifatida
qatnashadi
AQSH
Ushbu ko‗rsatkich Fransiyada 42 %, Germaniyada – 37 %, AFSHda – 36 %,
Yaponiyada – 21 % ni tashkil qiladi. Davlat sektorining innovatsion ishlarni
bajarishdagi ulushi, ularni moliyalashtirishga nisbatan ham kam va rivojlangan
mamlakatlardan olingan ilmiy va innovatsion ishlar umumiy hajmining 10–21 %
tashkil qiladi.
62
AQSHda innovatsion tadbirkorlikni qo‗llab quvvatlash bo‗yicha kichik
biznes ishlari bo‗yicha Administratsiya, Milliy ilmiy fond, NASA, universitetlar,
tarmoq vazirliklari shug‗ullanadi. Ushbu ishlarni Germaniyada iqtisod vazirligi, ilmiy
tadqiqot va texnologiyalar vazirligi, sanoat tadqiqot asssotsiatsiya federatsiyasi,
Patent markazi amalga oshiradi; Fransiya – iqtisod vazirligi, tadqiqot natijalarini joriy
qilish bo‗yicha milliy agentlik, Ilmiy texnik fond; YAponiyada – kichik biznesni
moliyalashtirish korporatsiyasi, tavakkal tadbirkorlik markazi; xalq moliyaviy
korporatsiyasi; Italiyada – texnologik yangiliklar markazi va tijorat banklari, sug‗urta
fondlari bilan birgalikda kichik innovatsion biznesni qo‗llab quvvatlash bo‗yicha
milliy dasturlarning muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun kerakli zamin
yaratayaptilar.
Jaxon tajribasida innovatsion faoliyatni ragbatlantishda solik
imtiyozlarining kuyidagi turlaridan foydaliniladi:
Innovatsion
va
ilmiy
tadkikot
solik
kreditlarini
tadkim
etish, ya‘ni foydadan innovatsion maksadlarga ajratilganda foyda soligi buyicha
imtiyozlar berish.
Innovatsion xarajatlar kupayganda soliklarni kamaytirish;
Innovatsion faoliyat buyicha olingan foydani solikgdan ozod qilish;
Yuridik va jismoniy shaxslar innovatsion tashkilotlarning aksiyalarini
sotib olish natijasida olinadigan dividentlari imtiyozlarga soliklarga; tortish;
Foyda buyurtmali va kushma ITTKIga yunaltirilganda foyda soligini
kamaytirish;
Loyixalarning ustivor yunalishlarda bajarilyotganligini xisobga olib
imtiyozlar berish;
Intelliktual mulkning natijalari bulmish patent, litsensiya, nou-
xau xisobiga olingan foydani imtiyozli soliklarga tortish;
Mashina va dastgoxlar ITI, oliy ukuv yutrlari va boshka innovatsion
tashkilotlarga berilganda foydaning solikka tortiladigan kismini ularning kiymatiga
mos xolda kamaytirish;
Xozirgi vaktda sanoati rivojlangan mamlakatlarda ilmiy-inovatsion
rivojlanishning uchtamodelini ajratish mumkin.
1. Fanda etakchilikka
intilayotgan mamlakatlar, ilmiy-ishlab chikarish
boskichlarining barcha buginlarini kamrab olgan yirikmasshtabli maksadli loyixalar
amalga oshiriladi va bu erda mudofa sektorining ilmiy-innovatsion ulushi juda katta.
(AKSH, Angliya, Fransiya);
2.
Yangiliklarni
kengaytirishga,
kulay
innovatsion
muxit
yaratishga iktisodiyotning barcha tarmoklarini ratsionallashtirishga intilayotgan
mamlakatlar, (Germaniya, SHvetsiya, SHveysariya);
63
3. Innovatsion infrastrukturalarni rivojlantirish yuli bilan yangiliklarni
ragbatlantiruvchi, jaxon ilmiy texnika yutuklariga moslashuvini ta‘minlovchi, fan va
texnologiya soxalarining barcha soxalarini muvofiklovtirovchi mamlakatlar
(Yaponiya, Janubiy Koreya).
Quyida AQSH va Yaponiyada innovatsion faoliyatni davlat tomonidan
boshqarishning ayrim xususiyalari to‗g‗risida to‗xtalib o‗tishni maqsadga muvofiq,
deb hisoblaymiz
1. AQSHda davlat venchur firmalarni va tadqiqot markazlarini tashkil
etishni rag‗batlantiradi. Milliy ilmiy fond tashabbusi bilan AQSHda eng samarali
tadqiqotlar markazi va venchur firmalar birinchi 5 yilida to‗la yoki qisman federal
byudjetdan moliyalashtirishi mumkin.
Fan talab juda katta bo‗lgan va samarali tadqiqotlarni davlat ularning
murakkabligini, xarajatlar va tavakkalchilik darajasi yuqori bo‗lgani va
kuchli xalqaro raqabotchilikni hisobga olib to‗la o‗z hisobidan
moliyalashtiradi.
Milliy ilmiy fondning ma‘lumotlariga asosan hozirgi davrda
ilmiy texnik
taraqqiyotda kichik biznes ilmiy tekshirish ishlarning o‗rni kuchayib bormoqda.
