1-mavzu bozor iqtisodiyotida innovatsiya reja: Innovatsiyaning mazmuni va mohiyati Innovatsiyaning maqsadlari

                                                   
                  20.1-jadval 
Fond moliyaviy vositalari tuzilmasi 
Moliyaviy vositalar (fond qimmatli qog‘ozlari) 
Asosiy 
Hosila 
Aksiyalar  Obliga-
siyalar 
Sertifi-
katlar 
Cheklar 
Opsionlar 
Fyucherslar 
Veksellar 
«qimmatli qog‘ozlar» tushunchasiga doir ko‘plab ta‘riflar mavjud. 
qimmatli qog’ozlar bu: 
 hujjat  egasining  bu  hujjatni  chiqargan  shaxsga  nisbatan  mulki  huqui 
yoki qarz munosabatini tasdiqlovchi pul hujjati; 
 aksiyadorlik  jamiyatlari  nizom  kapitalini  shakllantirish  va  davlat, 
hududiy-ma‘muriy boshqaruv organlari xarajatlarini moliyalashtirish manbasi;  
 jismoniy  va  yuridik  shaxslarning  pul  mablag‘larini  kiritish  va  ulardan 
daromad  olish  shakli.  Investitsiya  nuqtai  nazaridan  ko‘p  jihatdan  qimmatli 
qog‘ozlarni  kapitalning  tovar,  ishlab  chiqarish  va  pul  shakllaridan  farq 
qiladigan, uning o‘zi o‘rniga berilishi, bozorda tovar kabi muomalada bo‘lishi va 
daromad  keltirishi  mumkin  bo‘lgan  shakli  hisoblanadi.  Uning  mohiyati 
shundaki, kapital egasida kapitalning o‘zi bo‘lmaydi, biroq qimmatli qog‘ozlar 
shaklida qayd etilgan unga nisbatan barcha huquqlar mavjud. 
qimmatli  qog‘ozlarni  tasniflashga  xizmat  qiluvchi  ko‘plab  va  xilma-xil 
belgilar mavjud. 
qimmatli qog‘ozlar turlari bo’yicha quyidagilarga taqsimlanadi: 
1)  kapitalda  ishtriok  etish  haqida  guvohnoma.  Bu  avvalo,  aksiyadorlik 
jamiyatlari va korporatsiyalar chiqaruvchi aksiyalar; 
2)    qarz  berish  haqida  guvohnoma  —  ham  korxonalar,  ham  davlat 
tomonidan  (davlat  qimmatli  qog‘ozlari)  chiqariluvchi  obligatsiyalarning  har  xil 
turlari razlichno‘e; 
3)  mulk  huquqini  ifodalovchi  pul  va  tovar  hujjatlari.  Ular  qatorida 
veksellar,  cheklar,  varrantlar,  depozit  sertifikatlari,  konosamentlar,  tijorat 
qimmatli qog‘ozlari va boshqalarni sanab o‘tish mumkin; 
Moliyaviy 
investitsiyalar 
 
  Qimmatli 
qog‘ozlar 

---

138 
 
4) xalqaro qimmatli qog‘ozlar — evroaksiyalar, evroobligatsiyalar. 
qimmatli  qog‘ozlarning  asosiy  investitsion  tavsifnomalari  daromadlilik, 
risk  va  likvidlik  hisoblanadi.  qimmatli  qog‘ozlarni  to‘laroq  quyidagi  belgilar 
bo‘yicha tasniflash mumkin. 
Vaqt bo’yicha: 
 amal  qilish  muddati,  qachon  muomalaga  chiqarilgani,  qancha  vaqtga 
mo‘ljallangani: muddatli, muddatsiz; 
 kelib  chiqishi:  qimmatli  qog‘oz  birlamchi  asosdan  (tovar,  pul)  yoki 
boshqa qimmatli qog‘ozlardan kelib chiqqani — birlamchi, ikkilamchi qimmatli 
qog‘ozlar. 
Makon bo’yicha: 
 shakli — hujjatli (qog‘oz), hujjatsiz (qog‘ozsiz); 
 milliy mansubligi — mahalliy, xorijiy; 
 hududiy — qimmatli qog‘oz chiqarilgan mamlakat mintaqasi. 
 Aksiyalar  daromadliligi  uchta  ko‘rsatkich  –  joriy,  yuozor  va  umumiy 
daromadlilik bilan o‘lchanadi. 
 
%
100
0


P
d
Д
тек
; 
%
100
.


рын
тек
рын
P
d
Д
; 
0
0
1
P
d
P
P
Д
общ



  (20.1) 
 
 
bu erda  
D
tek
 — joriy daromadlilik;  
d — dividend;  
R
0
 —aksiyaning xarid narxi; 
D
ro‘n.tek 
– joriy bozor daromadliligi; 
R
ro‘n