O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat univеrsitеti



Download 7,84 Mb.
Pdf ko'rish
bet95/190
Sana16.07.2021
Hajmi7,84 Mb.
#120887
1   ...   91   92   93   94   95   96   97   98   ...   190
Bog'liq
bolalar adabiyoti

 
 
 
 
 
 
 
 
 
Kеrak tarbiyat yoshlikdan dеmak, 
Ulug’ bo’lsa lozim kеlur g’am yеmak. 
Tug’ib tashlash bilan bo’lmas bola,bo’lg’ay balo sizga, 
Vujudi tarbiyat topsa bo’lur,  ul rahnamo sizga,
,                                                      
 
Tarbiyani tug’ilgan kundan boshlamoq vujudimizni 
quvvatlantirmoq, axloqimizni kuchlantirmoq , zеhnimizni 
rivojlantirmoq lozim. 
A.
 A
vlo
ni
yn
in
g aql, ilm, 
ta
rbi
ya 
h
a
qid
a
g

fikrlari:
 
Tеmirchi bolasi tarbiyat topsa,    bo’lur olim, 
Buzilsa xulqi, luqmon o’qli bo’lsa, bo’lg’usi zolim

 


133 
 
 
VI. BOLALAR ADABIYOTI RIVOJLANISH SARI 
 
Reja: 
1.  Adabiy ertak va uning bolalar adabiyoti taraqqiyotiga ta’siri. 
2.  H.Olimjon  –  bolalarning ertaknavis adibi. 
3.  G‘.G‘ulom  – bolalar shoiri va nosiri.
 
4.  Oybekning bolalik olami. 
 
      MAVZUGA  DOIR  TAYANCH  TUSHUNCHALAR:  poeziya,  proza,  dramaturgiya, 
matbuot,  adabiy  ertak,  ertak  qissa,  avtobiografik  qissa,  biografik  qissa,  masal,  ertak-
doston,tasvir, bayon, talqin, bolalarcha tafakkur 
 
Asosan,  she’riyat  va  hali  hikoyachilik  doirasida  qolib  kelayotgan  bolalar 
adabiyoti  30-yillarga  kelib,  xalq  ijodiyotiga  keng  va  chuqur  murojaat  qilishga 
kirishib,  o‘z  janriy  imkoniyatlarini  adabiy  ertakning  she’riy  ertak,  nasriy  ertak
ertak  qissa,  dramatik  ertak  singari  xilma-xil  oraliq  shakllari  bilan  boyitish  hamda 
to‘ldirishga  muvaffaq  bo‘la  boshladi.  Aslida  XIX  asrning  so‘nggi  choragi  va  XX 
asrning  10-yillarida  fors-tojik  shoiri  Ubayd  Zokoniyning  “Mushuk  ila  sichqon” 
qissasi(Xislat  tarjimasi),  rus  adabiyoti  namoyondalari  I.A.Krilov,  A.S.Pushkin, 
L.N.Tolstoy,  K.D.Ushinskiy  masallari,  ertaklari  va  hikoyalarining  o‘zbek  tiliga 
o‘girila boshlanganligi, shuningdek, Said Rasul Aziziy va Abdulla Avloniylarning 
voqeaband  she’rlari,  masallari  hamda  Hamzaning  xalq  rivoyati  asosida  yozilgan 
“Bolaning  yomon  bo‘lmog‘iga  sabab  bo‘lgan  onaning  jazosi”  she’riy  ertagi, 
qolaversa,  Abdulla  Qodiriyning  20-yillarda  xalq  ertagi  ruhida  yozilgan  “Jinlar 
bazmi”  va  Abdurauf  Fitratning  “Qiyomat”  nasriy  adabiy  ertaklaridan  o‘z 
sarchashmasini  olgan  folklor  sujetlari  negizida  bolalarbop  asarlar  yozish  va  shu 
asosda  realistik  o‘zbek  bolalar  adabiyotini  shakllantirish  va  rivojlantirish  harakati 
30-yillar  arafasi  va  davomida  chinakkam  yangi  bosqichga  ko‘tarildi.  Buning  bir 
qancha sabablari va omillari bor edi. 
Birinchidan,  xuddi shu yillarda o‘zbek folklorshunosligi ancha jonlangan edi, 
xalq  qo‘shiqlari  va  dostonlari  qatorida  ertaklarni  yozib  olish  va  nashr  etishda 
samarali natijalarga erishila boshlandi. Bu ishda Elbek, G‘ulom Zafariy va  Shukur 
Sa’dulla  singari  bolalar  adiblari  ancha  faollik  ko‘rsatdilar.  Ayniqsa,  Elbek  bolalar 
folklorini to‘plash yo‘lida qizg‘in izlandi, 1937- yilda o‘zi to‘plagan asarlar asosida 
tartib bergan  “Bolalar qo‘shig‘iI”  to‘plamini nashr ettirdi. 
Ikkinchidan,  30-yillarning  boshlarida  “Bolalarga  ertak  kerakmi?  Sehrli-
fantastik ertaklar ular tarbiyasiga zararli emasmi?”,– degan mavzularda boshlangan 
qizg‘in  bahs  xalq  ertaklariga  munosabatni  yanada  chuqurlashtirishga  xizmat  qildi. 
Natijada, xalq ertaklari sujetlarini turli shakllarda ijodiy interpretatsiya qilish va shu 
asosda  bolalarni  xalq  fantaziyasi  olamiga  olib  kirish  bir  muncha  jonlandi.  Bu  hol 
bolalar epik poeziyasining yuksalishi va dramaturgiyasining oyoqqa turishiga ijobiy 
ta’sir  ko‘rsatdi.  Sirasini  aytganda,  bolalarga  atalgan  badiiy  adabiyot  yaratish 
an’anasining  dastlab,  adabiy  ertak  shaklida  Daniel  Defo,  Jonatan  Svift,  Jan  de 


134 
 
Lafonten,  Sharl  Perro,  Erix  Rapse,  aka-uka  Yakob  va  Vilgelm  Grimmlar,  Vilgelm 
Gauf,  Hans  Kristian  Andersen,  Karlo  Kollodi,  V.  Jukovskiy,  P.Yershov  va 
boshqalar  ijodiyotida  keng  miqyosda  namoyon  bo‘lganligi  va  o‘zbek  bolalar 
adabiyoti  vakillarining  ular  tajribalarini  ijodiy  o‘zlashtira  boshlashlari  jarayon 
qiyofasini  belgilay  berdi.  Natijada,  folklor  va  yozma  bolalar  adabiyoti 
munosabatlari ikki tomonlama chuqurlashishga kirishdi. 
Folklor  va  yozma  adabiyot  orasidagi  bilvosita  aloqa  esa  bolalar  adabiyotida 
folklorizmlarning  xilma-xil  ko‘rinishlarini  yuzaga  keltirdi  va  bolalar  adabiyotining 
xalqchillashuvini,  g‘oyaviy-badiiy  barkamollashuvini,  qiziqarliligi  va  tabiiy 
soddaligini ta’minladi. Shu tariqa o‘zbek bolalar adabiyoti ham folklorga tayangan 
holda shakllana va rivojlana bordi. 
Shuni  ta’kidlash  joizki,  o‘zbek  bolalar  adiblari  xalq  ijodiyoti  namunalarini 
to‘plash, nashr etish va bolalarga moslashtirish, folklordagi janriy rang-baranglik va 
ifodaviy vositalardan ijodiy foydalanishda, asosan, tubandagi ikki yo‘nalishda amal 
qildilar: 

Download 7,84 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   91   92   93   94   95   96   97   98   ...   190




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish