Namangan muhandislik-qurilish instituti "menejment" kafedrasi r. Ismatov, O. Ahmedov

8.3. Mahsulot standartlashtirish hamda sertifikatlash va ularning kontrafakt 
mahsulot bilan kurashishdagiroli 
 
Barchaga ma’lumki, xaridor deyarli har qanday tovar bozorlarida xilma-xil qalbaki (sohta) 
tovarlarga duch keladi. Bunda nosog’lom raqobat tufayli mahsulot ishlab chiqaruvchining ham, 
xaridorning ham huquqlari paymol qilinadi.  
Ayrim  baholarga  ko’ra,  xalq  iste’moli  tovarlarini  ishlab  chiqarish  umumiy  hajmida 
qalbakilashtirilgan  kiyim-bosh  va  poyabzal  hajmi  40  foizgacha,  parfyumeriya,  kosmetika  va 
sintetik  kir  yuvish  vositalari  hajmi  –  50,  baliq  va  go’sht  konservalari  hajmi  –  35,  sari  yog’  va 
margarin hajmi – 40-45, vino-aroq mahsulotlari ishlab chiqarish hajmi 60 foizgacha yetadi. 
Natijada  yetakchi  mahalliy  va  xorijiy  tovar  ishlab  chiqaruvchilar–  tovar  belgilari  egalari 
har  yili  ko’radigan  zararlar  1,5  milliard  AQSH  dollaridan  ko’pni  tashkil  qiladi. 
Qalbakilashtirishning bir necha asosiy usullari aniqlangan: 
1.  Ochiq  soxtakorlik  (qalbakichilik),  ya’ni  tashqi  shaklni  va  savdo  rusumini 
qalbakilashtirish.  Tovlamachilikning  mazkur  usuli  plastinkalar,  audio-  va  videokassetalar, 
kompakt-disklar bilan savdo qilishda tez-tez uchrab turadi. 
2.  Taqlid  qilish  –  mashhur  ishlab  chiqaruvchining  rusumi  ostida  sotish.  Ayniqsa  bunday 
qalbakilashtirish  keng  iste’mol  qilinadigan  tovarlar  (tikuvchilik  mahsulotlari,  soatlar  va  h.k.) 
uchun  xos.  Bunday  tovarlar  narxi,  qoidaga  ko’ra,  haqiqiy  (asl)  tovarlar  narxidan  ancha  arzon 
bo’ladi, bu odatda xaridorni, ayniqsa tajribasiz yoki boshqalarning zaifligidan foydalanib boylik 
orttiruvchi xaridorni o’ziga jalb qiladi. 
1. 
Ilgarilab ketish – tovardan kichik o’zgarishlar qilib, shu jumladan savdo rusumining 
yozilishida va aytilishida kichik o’zgarishlar qilib (masalan, Panasonic o’rniga Pavasonic, Sony 
o’rniga Syni) nusxa ko’chirish. Bunda tovar asl nusxaga juda yaqin bo’ladi. 
2. 
Sotish  tamoyillarini  buzish  –  tovar  belgilarini  ro’yxatga  olish  to’g’risidagi  qonun 
hujjatlariga amal qilmaslik. 
Standartlashtirish  va  sertifikatlash  sifatsiz  tovarning  bozorga  kirib  kelishiga  va  so’ngra 
iste’molchiga yetib borishiga to’siq qo’yadi. 
Tovar  bozorlarini  kontrafakt  mahsulotlardan  himoyalash  quyidagi  yo’nalishlar  bo’yicha 
amalga oshiriladi: 
-  sertifikat  va  muvofiqlik  belgisining  mavjudligini  va  haqiqiyligini  nazorat  qilish 
(muvofiqlik belgisining golografik himoyasini ishlab chiqish va yupqa plyonka texnologiyasini 
qo’llash); 

---

 
 
111 
- 
tovarda 
(yoki 
uning 
upakovkasida) 
kosibchilik 
sharoitida 
qiyin 
qalbakilashtiriladigan unsurlarning mavjudligi; 
- 
tovarlarni firma savdo nuqtalari orqali bozorga olib chiqish; 
- 
ishlab  chiqaruchi,  savdo  qiluvchi  va  vositachitashkilotlarning  kontrafakt 
mahsulotlarni sotganlik uchun javobgarlik darajasini oshirish. 
"Iste’molchilar  huquqlarini  himoyalash  to’g’risida"gi  Qonun  belgilangan  tartibda 
muvofiqlik  belgisi  bilan  markalanmagan,  sertifikatlanishi  shart  bo’lgan  tovarni  (shu  jumladan 
import qilinadigan tovarni) sotishni taqiqlaydi. 
Muvofiqlik  belgilarining  qo’llanilishini  nazorat  qilish  bilan  qonuniy  asosda  muvofiqlik 
belgisini  identifikatsiyalash  uchun  maxsus  texnik  qurilmalar  bilan  jihozlangan  hududiy 
ma’muriy organlar shug’ullanishlari kerak.