Muvozanatli deb tushuniladi. Ammo, har qanday iqtisodiy tizimning bunday holati hayoliydir

20.2. Kichik ochiq iqtisodiyot modeli 
Kichik ochiq iqtisodiyot -  bu  milliy iqtisodiyot bo’lib, unda jahon bozoriga 
nisbatan  juda  kam  ulushni  ifodalovchi,  xalqaro  kreditlash,  qarzdorlikni  inkor 
etmaydi,  lekin  butunjaxon real foiz stavkasi r* ni inkor etadi. Chunki kichik ochiq 
iqtisodiyotda foiz stavkasi  r  butunjahon real foiz stavkasi r * ga  teng deb olinadi 
(r = r  ) . 
Kichik  ochiq  iqtisodiyot  modeli  uchta  asosiy  funktsiya  (faraz,  tahmin)dan 
iborat : 
1) 
Mahsulot chiqarish hajmi  
Y = ŷ = f (K , N )  
Shunday  qilib  ishlab  chiqarish  yoki  daromad  miqdori  berilgan    faktorlarga 
bog’liq bo’ladi , ya’ni kapital - K va ishchi kuchi - N . 
2) 
Iste’mol funktsiyasi    
        C  = C 
y
 ( Y – T )  
 
Iste’mol hajmi ixtiyordagi daromadga bog’liq bo’ladi . 
3) 
Investitsiya  funktsiyasi   
I = ( I 
r
 )  
Investitsiya  miqdori foiz stavkasi (r ) ga teskari bog’liqlikda bo’ladi. 

---

 
216 
 
(I - S ) + X
n
  = 0  ayniyatni   X
n
 = S – I   ko’rinishida yozib olamiz , ya’ni                                                                                                              
X
n
 = ( Y- C – G ) – I 
Xalqaro  foiz  stavkasi    r  *  va  yuqoridagi  formula  asosida  quyidagi  formulani  
yozamiz  
X
n
 = ( ( Y- C 
y 
( Y- T ) – G ) ) – I ( r
*
) = S – I ( r
*
) 
Ushbu  tenglama  bizga jamg’arma  S, investitsiya I, kapital  harakati schyoti  
(I - S), to’lov balansining joriy operatsiyalar schyoti  X
n
 ga qanday omillar ta’sir 
etishini ko’rsatadi . 
Biz  investitsiya  hajmi  (I)  ga  foiz  stavkasi  teskari  ta’sir  etishini  bilamiz. 
Jamg’arma  miqdori  (S)  ushbu  holatda  ikki  omilga  bog’liq  bo’ladi:  soliqlar  T  va 
davlat harajatlari G. Aynan davlat harajatlari va soliqlardan davlat o’zining fiskal 
(byudjet - fiskal) siyosatida foydalanadi.  
Yuqoridagilarni umumlashtirib, shuni aytish mumkinki, kapital harakati schyoti  (I 
- S) va joriy operatsiyalar schyoti (X
n
) fiskal siyosatga va xalqaro foiz stavkasiga 
bog’liq bo’ladi . 
Grafikdagi muvozanat yopiq iqtisodiyotda foiz stavkasi r orqali o’rnatiladi. I 
va S chiziqlari r foiz stavkasi AB chiziqdagi kesishgan joyi muvozanat hisoblanadi 
. 
Kichik yopiq iqtisodiyot modelida mamlakat foiz stavkasi r bilan  xalqaro foiz 
stavkasi r * teng bo’ladi. Bizning misolimizda esa  r * > r ifoda o’rinli. Muvozanat 
buziladi  S>I.  Bunday  vaziyat  joriy  operatsiyalar  schyotida  X
n
  ijobiy  saldo 
xisoblanadi . 
Kapital  xarakati  schyoti  (S  –  I)  va  joriy  operatsiyalar  schyoti    (X
n
)  dastlab 
nolli  saldoga  ega  bo’ladi:  bu  shuni  anglatadiki,  iqtisodiyotning  tashqi  savdosi 
balanslashgan, ya’ni import va eksport teng bo’ladi. Mamlakatga kirib kelayotgan 
va  chiqib  ketayotgan  kapital  oqimlari  ham  teng  bo’lib  nolli  saldoga  ega  bo’ladi. 
Ushbu  holatga  istisno  qilib  biz  bozor  farovonligi  holatini  ko’rishimiz  mumkin. 
Chunki iqtisodiy siyosat fiskal siyosat orqali amalga oshiriladi. Boshqa  tomondan 
esa  fiskal  siyosat    mamlakat  ichida  o’tkaziladi  va  milliy    hisoblanadi.  Shu  bilan 

---

 
217 
 
birga  unga  chet  mamlakatlar  o’tkazayotgan    fiskal  siyosat  ham  o’z  ta’sirini 
o’tkazadi . 
 
                                                                           I , S