Н.Қ. ЙЎлдошев, В. И набоков, О. А. Арипов, О. АҲмедов

4.2. расм. А. Маслоу бўйича эҳтиѐжлар иерархияси 

---

86 
Тан олиниш ва ўзини ўзи қарор топтиришга эҳтиѐжлар ўзини ўзи 
ҳурмат қилиш (шахсий ютуқлар, омилкорлик)ни, атрофдагилар томонидан 
ҳурмат қилинишни кўзда тутади. 
Ўзини ўзи акс эттиришга эҳтиѐжлар – бу ўзининг салоҳиятли 
имкониятларини амалга оширишга эҳтиѐжлардир. 
Маслоу концепциясидан амалий хулосалар қуйидагилардир: 
- юқори босқичлар эҳтиѐжлари бирламчи эҳтиѐжлар(биринчи икки 
босқичдагилар) қаноатлантирилганлигига қадар ундовлар бўлишлари мумкин 
эмас; 
- эҳтиѐжларнинг босқичлари қанчалик юқори бўлса, улар одамларнинг 
шунчалик камроқ сони учун фаол фаолиятга ундовлар бўладилар; 
- қаноатлантирилмаган эҳтиѐжлар ходимларни рағбатлантирмайдилар,
қаноатлантирилганлари эса таъсир этишни тўхтатади, шунинг учун уларнинг 
ўрнини қаноатлантирилмаганлар эгаллайдилар; 
- қандайдир битта эҳтиѐжни қаноатлантирилиши юқорироқ босқичдаги 
эҳтиѐжни автоматик равишда ишга тушишига олиб келади. 
Маслоу концепцияси замонавий бошқарув назарияси ва амалиѐтини 
ривожланишига катта таъсир кўрсатган. Аммо ҳаѐт шуни кўрсатганки, 
концепцияда бир қатор жуда заиф жиҳатлар мавжуд. 
Биринчидан, эҳтиѐжлар кўпгина вазиятли омиллар (ишнинг мазмуни, 
ташкилотдаги ҳолат, ѐш ва ҳ.к)га боғлиқликда ҳар хил намоѐн бўладилар. 
Иккинчидан, ҳамма вақт ҳам Маслоу пирамидасида тақдим этилганидек 
эҳтиѐжларнинг битта гуруҳни бошқасининг орқасидан қатъий келиши 
бўлавермайди. 
Учинчидан, иккиламчи эҳтиѐжларни қаноатлантирилиши ҳамма вақт 
ҳам уларнинг мотивацияга таъсирларини кучсизланишига олиб келмайди. 
Маслоунинг ҳисоблашича, бу қоидадан фақат ўзини ўзи акс эттириш 
истисно бўлади. У кучсизланмайди, балқи у каноатланганлиги сари унинг 
мотивацияга таъсири кучаяди. Амалиѐтни кўрсатишича, тан олиниш ва ўзини 

---

87 
ўзи қарор топтириш эҳтиѐжлари ҳам уларни қаноатланиши жараѐнида 
мотивацияга кучайиб борувчи таъсир кўрсатишлари мумкин. 
Мак Клелланд назариясида ундовланаѐтган одамнинг учта эҳтиѐжлари 
кўриб чиқилади: 
