Toshkent davlatiqtisodiyot universiteti b. Y. Xodiyev, sh sh. Shodmonov

Hududiy ehtiyoj  -  bu muayyan  hududlarda istiqomat qiluvchi 

kishilaming birgalikdagi ehtiyoji. Inson muayyan hududda istiqomat 

qilganligi  sababli,  uning ba’zi  bir  ehtiyojlari  mazkur hududda  istiqo­

mat qiluvchi barcha insonlaming umumiy ehtiyojlari sifatida namoyon 

bo‘ladi. Masalan, har bir mahalla o‘zining guzari, unda joylashgan sav- 

do va maishiy xizmat ko‘rsatish shoxobchalari, bolalar bog‘chasi, dam 

olish joylari, istirohat bog‘lari va boshqa inshootlarga ehtiyoj  sezadi.

19

---

Umumjamiyat  ehtiyojlari  -   bu  jamiyat  miqyosidagi  barcha 

kishilar  uchun  umumiy  bo‘lgan  ehtiyoj.  Har  bir  mamlakatning 

fuqarolari  ham  barcha  uchun  umumiy  bo‘lgan  ne’matlarga  ehtiyoj 

sezadilar. Masalan, mamlakat chegarasining daxlsizligi, uning mudo- 

faa qobiliyatining mustahkamligi, yurt farovonligi,  ijtimoiy-madaniy 

tadbirlar,  huquq-tartibot  ishlarining  yuqori  darajada amalga oshirili- 

shi va boshqalar.

Jamiyat ehtiyojlariga quyidagi bir qator omillar ta’sir ko‘rsatadi:

a) jamiyatning iqtisodiy taraqqiyot darajasi;

b) jamiyatdagi ijtimoiy-iqtisodiy tuzum;

v) tabiiy-geografik sharoitlar;

g) tarixiy-milliy an’analar va urf-odatlar;

d) aholi sonining o‘sishi, uning tarkibidagi o‘zgarishlar;

e) xalqaro, davlatlar, millatlar va mintaqalar o ‘rtasidagi aloqalar.

Ijtimoiy-iqtisodiy,  shu  jumladan,  moddiy  ehtiyojlami  to ‘liq

qondirish  mumkin  emas.  Jamiyatda  har  bir  ma’lum  davrda  ko‘plab 

qondirilmagan  ehtiyojlar  mavjud  bo‘ladi.  Vaqt  o ‘tishi  bilan  yangi 

buyumlaming paydo bo‘lishi, keng reklamaning ta’siri va savdoning 

rivojlanishi natijasida ehtiyojlar o ‘zgaradi va ko‘payib boradi.  Shun- 

day  ekan, jamiyatning,  ya’ni uni tashkil  qiluvchi  shaxslar,  muassasa 

va korxonalar  ehtiyojlarining  cheksizligi,  ulaming  to‘xtovsiz yangi- 

lanib va o ‘sib borishi tabiiy bo‘lib, uni o ‘ziga xos qonun orqali ifoda- 

lash mumkin. Ehtiyojlarning ishlab chiqarish va yetkazib berishga