Тошкент Ахборот Технологиялари Университети Телекоммуникация Технологиялари Факультети Телекоммуникация Узатиш Тизимлари кафедраси

Юқори тезлик. Телевизион тасвирни узатиш, мультимедиа иловалари 
да турли кўринишдаги ахборотлар интеграциясини, локал, шаҳар ва 
территориал тармоқ алоқасини ташкиллаштириш учун зарур.
Интелектуаллик. Тармоқнинг мослашувчанлигини ва ишончлилигини 
ошириш, глобал тармоқларни осон бошқариш имконини беради. Тармоқ 
интелектуаллиги 
туфайли 
фойдаланувчилар, 
хизматнинг 
пассив 
истемолчисидан, зарур бўлган хизматларга буюртма берган ҳолда, ўзи 
тармоқни фаол бошқарувчи мижозига айланади.
Мобиллик. Электрон воситаларни майдалаштириш, уларни нархини 
пасайтириш сохасидаги мувоффақиятлар, мобил охирги воситаларини глобал 

---

10 
тарқалиш имконини яратади. Бу, ҳар бирига ҳар қандай вақтда, ҳар қандай 
жойда алоқа хизматини етказиш вазифасини амалга оширади.
Шуни айтиш мумкинки, дунѐнинг ахборот-телекоммуникация 
инфроструктураси орқали узатиладиган ахборот ҳажми ҳар 2-3 йилда икки 
боробар ошади. ХХ1 асрнинг боши, ўзининг самарали ривожланиши учун 
талаб қилинадиган глобал ахборот-телекоммуникация инфроструктуралари 
ни яратиш ахборот жамияти эраси каби қаралади .  
Асосий таъриф ва тушунчалар 
 
Алоқа бу ахборот узатувчи манбадан қабул қилувчи манбагача бўлган 
жараѐндир. Ахборот (хабар)-маълумотлар тўплами (йиғиндиси)дан иборат. 
Мухитда узатиладиган ахборотларни ўзгартирилган холда акс этиши сигнал 
деб аталади ѐки сигнални соддагина қилиб ахборот (хабар) ташувчи 
тўлқин дейиш мумкин. Турли сигналларни узатиш учун, параметрларнинг 
ўзгариши ѐрдамида узатиладиган хабарларни акс эттирувчи (электромагнит 
тебранишлар) электр сигналлар қўлланилади. 
Электрик сигналлар физик табиатдаги сигналлардан бир қанча 
афзалликлари билан фарқ қилади, масалан уларни жуда узоқ масофаларга 
узатиш учун оддий техник қурилмалардан фойдаланилади. Сигнални 
тарқалиш тезлиги ѐруғлик тезлигига яқин. Электрик сигналлар ѐрдамида 
хабарларни узатишга, электр алоқа дейилади. Узатиладиган хабарларга 
боғлиқ холда хар хил электр алоқа турлари мавжуд, масалан: телефон, 
телеграф, маълумотларни узатиш ва хакозолар. Электр алоқа сигналларини 
узатишни таъминловчи техник қурилмалар мажмуасига электр алоқа 
тизимлари дейилади. Узатувчи пунктлардаги бундай тизимларда ахборот 
манбаларидан хосил бўлган сигналлар, электрик сигналларга, қабул қилувчи 
пунктда эса талабгорлар қабул қила оладиган электрик сигналларга 
ўзгартирилади. Узатувчи қисмдаги электрик сигналларни шакллантирувчи 
қурилма узатувчи қисмдаги бирламчи ўзгартиргич, унинг чиқишидаги 
сигналга эса бирламчи сигнал дейилади. Худди шунга мос холда қабул 
қилувчи қурилмага қабул қилувчи қисмдаги бирламчи ўзгартиргич дейилади. 
Масалан, овозни узатишда бирламчи ўзгартиргич микрофон, қабул қилувчи 
қисмда эса бирламчи ўзгартиргич-телефон хисобланади. Узатувчи ва қабул 
қилувчи қисмдаги бирламчи ўзгартиргичлар охирги аппаратуралар ѐки