mavzu: investitsiya faoliyatida kapital qurilish – mavzu: Kapital qurilish va kapital qo‘yilmalar. Reja

Boshqaruv  riski  -  bu  ishlab  chiqarish  riskining  bir  turi,  boshqaruvchi 
shaxsning  tajriba  va  malakasini  yetarli  darajada  emasligi  natijasida  ro‘y  beradi. 
Ayrim  hollarda,  boshqaruv  riski  deganda,  loyiha  faoliyatining  barcha  faza  va 
bosqichlaridagi  menejment  darajasining  pastligi  va  xatolari  bilan  bog‘liq  risklar 
tushuniladi.  
Sotish riski - bu loyiha mahsuloti sotish xajmining va shu mahsulot baxosining 
kamayish  riskidir.  Sotish  riski  bozor  kon’yunkturasining  o‘zgarishi,  marketing  yoki 
baho  riski  deb  ham  ataladi.  Sotish  riski,  ayniqsa  bahoni  taxmin  qilish  ancha  qiyin 
bo‘lgan, yangi mahsulot ishlab chiqarish bilan bog‘liq loyihalarda yuqori bo‘ladi. 
Moliyaviy  risk.  Bu  riskning  loyiha  faoliyatidagi  asosiy  turlari:  kredit  riski; 
valyuta  riski;  foiz  stavkasini  o‘zgarish  riskidir.  Kredit  riski  –  bu  loyihani  amalga 
oshirayotgan  tashkilotning  kreditor  bankka  kredit  shartnomasi  bo‘yicha  to‘lov 
majburiyatlarini  to‘liq  yoki  umuman  to‘lay  olmaslik  riski.  Bu  risk  asosan  loyihani 

---

8 
 
moliyalashtirishda  loyihani  kreditlovchi  bankning  riskidir.  Valyuta  riski  –  bu  risk 
loyiha  mahsuloti  mahalliy  bozorda  sotilganda  va  xokimiyat  mahsulotni  milliy 
valyutada  sotilishini  talab  qilayotgan  paytda  yuqori  bo‘ladi.  Bu  risk  loyiha 
mahsulotini  sotishdan  olinadigan  valyuta  bilan  kredit  valyutasi  bir  xil  bo‘lmagan 
hollarda  yuzaga  keladi.  Foiz  stavkasining  o‘zgarish  riski  –  bu  risk  kredit  resurslari 
o‘zgaruvchan  stavkada  qo‘llanilganda  ro‘y  beradi.  Bunday  resurslarni  jalb  qilishda 
loyihada  qo‘llanilgan  kapital  qiymatining  oshishi  va  mahsulot  rentabelligining 
kamayish xavflari mavjud bo‘ladi. 
Mamlakat  riski  –  bu  tashqi  loyiha  risklariga  tegishli  bo‘lib,  uning  mazmuni 
shundaki, loyiha amalga oshirilayotgan mamlakatning ijtimoiy-siyosiy jarayonlari va 
davlatning  siyosati  loyiha  faoliyati  uchun  jiddiy  qiyinchiliklar  yaratishi  va  hatto 
loyihani  barbod  qilishi  ham  mumkin.  Mamlakat  riskining  omillari:  markaziy  va 
mahalliy  xokimiyatlarning  harakati,  urushlar,  ish  tashlashlar,  terrorchilik  harakatlari 
va  boshqalar  bo‘lib  bular  loyiha  ishtirokchilari  ta’siri  doirasidan  tashqarida  bo‘ladi. 
Davlatning siyosati bilan bog‘liq mamlakat risklarini shartli ravishda ikkita guruhga 
bo‘lish mumkin: siyosiy va iqtisodiy. Siyosiy mamlakat riski – hukumatning chet el 
investorlari  va kreditorlari ishtirokidagi loyiha  faoliyatini to‘xtatish  yoki  cheklashga 
qaratilgan harakati bilan bog‘liq. Bularga foydani boshqa mamlakatga olib o‘tishdagi 
ta’qiqlashlar  va  cheklashlar,  chet  el  kapitali  uchun  avval  yaratilgan  imtiyozlardan 
mahrum qilish, konsepsiya va litsenziyalarni qaytarib olish va boshqalar kiradi.