|
Товарлар
Хизматлар
Экспорт
Импорт
Экспорт
Импорт
Қишлоқ хўжалик
маҳсулотлари
1,3
11,2
Транспорт
28,0
29,9
Ёқилғи ва қазиб
чиқариш саноати
маҳсулотлари
4,3
36,7
Туризм
9,5
17,9
Саноат
маҳсулотлари
94,4
63,1
Бошқатижорагг
хизматлари
62,5
52.2
Жаҳондаги
удуиш
5,1
4,5
Жаҳондаги
улуши
3,7
4,4
товарлари ва хомашё етказиб берувчи Хитой ва Яқин Ш арқ улуши мос
равиш да 11,4, 6,9% дан 22,2, 9,8% гача ортган (8.2.6-жадвал).
8 . 2 . 6 - ж а д в а л
Я п он и я т аш к и савдоси нин г географ ик тарки б и д аги ўзгариш лар,
ж ам и га н и сбатан % ҳисобнда11
2000
й.
2005
й.
2006
й.
2007
й.
2008
й.
2009
й.
2010
й.
Ташқи савдо
айланмаси - жами
100
100
100
100
100
100
100
Шу жумладан:
АКД1
25,2
18,1
17,4
16,1
14,1
13,8
13,0
Бразилия
0,6
0,6
0,7
0,7
1,0
0,9
1,1
Европа Иттифоқи (27)
14,9
13,2
12,5
12,7
11,7
12,4
10,5
М Д Ҳ
0,7
1Д
1.3
1,8
2,2
1 2
1,8
Африка мамлакатлари
1,1
1,5
1.8
1,9
2,1
1,5
1,5
Яқин Шарқ
6,9
9,4
10,5
10,5
13,0
10,1
9,8
Хитой
11,4
18,6
18,7
19.2
18,6
21.9
22.2
Жанубий Осиё
мамлакатлари
23,5
21,8
20,9
20,3
19,7
20,8
21,7
Бошқа мамлакатлар
15,8
15,6
16,2
16,7
17,5
17,3
18,5
Япония иқгисодиётининг асосини маҳсулотлар ва хизматлар экспорта
ташкил этади. Шаркий Осиё мамлакатлари билан ташки савдосининг
барқарор суръатларда ривожланиши ва япон компанияларининг ушбу
ҳудудга инвестиция киритиши истикболли ҳисобланади. Биринчидан,
Ш арқий Осиё бозорлари жадал ва барқарор суръатларда кенгайиб
бормокда, иқгасодий ва сиёсий жиҳатдан ҳудуд ичидаги иктисодий
10 T rade Profiles 2011. WTO. Geneva, 2011. P. 92.
11 International Trade Statistics. WTO. Geneva, 2011 йия маьлуыотлари асосида тузнлган.
141
ҳамкорлик учун очикдир. Иккинчидан, Шарқий Осиёда ЖСТ, Икки
томонлама иқгисодай шартномалар бўйича ҳамкорлик, Эркин савдо
тўғрисидаги келишув, Осиё-Тинч океани иқтисодий ҳамкорлиги каби
келишувлар доирасида савдо муносабатларини рагбатлантириш дастак-
лари мавжуд ва амал қилмокда
8.3. Я п он и я иктисодиётига ж аҳон м олиявий-иқтнсодий ин қирозиии нг
таъси ри в а ундан ч н қи ш йўллари
Ривожланган мамлакатлар ичида Япония жаҳон молиявий-иқтисодий
инқирозидан энг кўп зарар кўрган мамлакат ҳисобланади. Япония
ҳукумати иқтисодиётда рецессия ҳолатинкнг бошланганлигини 2008 йил
ноябрининг охирида расмий эълон қилди. 2008 йилда Япония иқгисодиёти
хом ашё нархларининг ўсиб кетиши ва жаҳон молиявий бозорларида
бошланган гушкунлик таъсирини бошидан кечирди. Бу ҳолат пул
ресурсларининг молиявий бозорлардан товарлар бозорига оқиб ўтиши ва
доллар курсини нг пасайиши билан боғлиқ. 2008 йилда Япония ташқи
савдо баланси 1960 йиллардан кейин биринчи марта камомад билан (172,8
млрд. иен ёки 1,74 млрд. долл.) ёлилди1".
Жаҳон молия бозорларида бошланган инқироз иенанинг ревальвация-
лашувини тезлаштирди. Японияда инфляция даражаси дунёдаги энг паст
кўрсаткичга тенг бўлганлиги боис япон иенаси жаҳон валюта бозорида
арзон ликвидлик манбаига айланди. Иена курси 2007 йилнинг охирида 1
доллар - 113 иенадан 2009 йилнинг сентябрида 1 доллар — 90-92 иенагача,
еврога нисбатан эса 1 евро - 160 иенадан 130-132 иенага ощди.
Иенанинг ревальвацияга учраши ёқилғи, хом ашё ва озиқ-овқат
нархининг ўсишини қоплаган бўлса-да, хорижий бозорларда талабнинг
пасайиши туфайли мамлакат экспортининг қисқаришига олиб келди. 2009
йилда айнан асосий экспорт бозорларидаги япон маҳсулотларига бўлган
талабнинг қис-қариши Япония иқтисодиёгининг пасайишида ҳал қилувчи
роль ўйнади. Бунинг сабаби Япония экспорт квотаси XXI аср бошида 11—
12% дан 15—17% га қадар ошди. Мамлакат экспортининг 2/3 қисми
машинасозлик маҳсулотларидан иборат. Иқтисодий инқирозгача бўлган
вақгда машина ва асбоб-ускуналарнинг 28% и, жумладан, транспорт
маҳсулотларининг 28% и ва электротехника машинасозлиш маҳсулот-
ларининг 30% и ташқи бозорларга чиқарилган. Жаҳон рецессияси ушбу
бозорларда автомобиллар, узок муддат хизмат қилувчи истеъмол
товарлари ва инвестиция товарларига бўлган талабнинг кескин қисқа-
ришига олиб келди.
Жаҳон молиявий-иқгасодий инқирози шароитвда Япония саноати
маҳсулотлари хорижий бозорларда “ортиқчалик” қилиб қолди ва экспорт
12 йЬф овой кризис и Япония / Рук. проекта Э. В. Молодякова. -М .: “АИРО-ХХ1”, 2009. С. 59.
142
ҳажми кескин қисқарди. Саноат ишлаб чиқариш индекси 2009 йилнинг
февралида 2005 йилга нисбатан 69,5% га тенг бўлди ва пасайиш 36,9% ни
ташкил этди.
Мамлакат ЯИМ 2008 йилда 1,2%, 2009 йилда эса 6,3% га пасайди ва
ушбу пасайишнинг 70% и япон товарларига бўлган ташқи талабнинг,
қолган 30% и ички бозордаги талабнинг қисқариши билан боглиқ (8.3.1-
жадвал).
8 . 3 . 1 - ж а д в а п
Я п он и ян и н г м акрои кгисод ий к ў р сатк и ч л ар д инам икаси,
ўтган й и лга нисбатан % д а 1э
Do'stlaringiz bilan baham: |
