Mexanik hodisalar jismlarning muvozanati oddiy mexanizmlar

49-MAVZU
LINZALAR HAQIDA TUSHUNCHA
Yorug‘likning ikki muhit chegarasida qaytishi va sinishini ko‘rdik. 
Amaliyotda  sferik  yuzalardan  yorug‘likning  sinishidan  keng  foydalaniladi. 
Ikki yoki bir tomoni sferik sirt bilan chegaralangan shaffof jismga 
linza  deyiladi.  Odatda, linzalarni shishadan yasaladi. O‘rta qismi chetki 
qismiga nisbatan qalin bo‘lgan linzalarni qavariq, yupqa bo‘lganlarini botiq 

---

145
linzalar deyiladi. Sferik sirtlarning O
1
 va O
2
 markazlaridan o‘tuvchi to‘g‘ri 
chiziq  linzaning bosh optik o‘qi deyiladi  (107-rasm). Optik o‘qda yotgan 
linza markazidagi nuqta linzaning optik markazi deyiladi. Qavariq va 
botiq linzalardan nurning o‘tishi turlicha bo‘ladi. Qavariq linzani olib, uni 
Quyosh nurlariga tik holda tutaylik. Linzadan o‘tgan nurni daftar varag‘iga 
tushiraylik. Linzani yuqoriga yoki pastga siljitsak, daftar yuzasidagi yorug‘ 
dog‘ kichrayib, nuqtaga aylanadi va undan tutun chiqadi. Demak, linzadan 
o‘tgan nurlar bir nuqtada to‘planadi (108-rasm). Bu nuqtaga linzaning 
fokusi  (F) deyiladi. Linzaning optik markazidan shu nuqtagacha bo‘lgan 
masofa  linzaning fokus masofasi deyiladi. Linzaga teskari yo‘nalishda 
parallel nurlar tushirilsa, ular ikkinchi tomonda to‘pla nadi. Shunga ko‘ra,