P. Gulyamov, R. QuRbonniyozov, m avEzov, n. SaiDova

ii bob. yER – QuyoSh SiSTEmaSiDaGi SayyoRa
      
6­rasm. Qutb (Oltin Qoziq) yulduzini va ufqning shimoliy nuqtasini topish.
Shimoliy 
nuqta
Oltin Qoziq
 (Qutb) yulduzi 
Katta Ayiq 
Kichik Ayiq 
Sh 
http://eduportal.uz

---

12
ye
r
 —
 quyosh 
si
st
emasi
dagi
 sa
yyor
a
Ko‘rinib  turadigan  ancha  yorug‘  yulduzlardan  biri  Oltin  Qoziq 
(Qutb) yulduzidir. Bu yulduz hamma vaqt ham osmonda bir joyda — 
Shimoliy  qutb  ustida  turadi.  Oltin  Qoziq  (Qutb)  yulduzini  osongina 
topsa  bo‘ladi.  Buning  uchun  Katta Ayiq  yulduzlar  turkumi  —  cho‘-
michning chekkasidagi ikkita yulduz oralig‘idagi masofani besh marta 
qo‘yib chiqilsa, Oltin Qoziq yulduziga boradi (11-bet 6-rasm).
Quyosh  –
  Yerga  eng  yaqin  bo‘lgan  yulduz  –  olov  shardir.  U 
Quyosh  sistemasining  o‘rtasida  joylashgan.  Quyosh  kattaligi  va 
haroratiga ko‘ra o‘rtacha yulduzlarga teng. Uning massasi (og‘irligi) 
Yer og‘irligidan salkam 332 ming marta katta, diametri Yer diametridan 
109 marta uzun. Yuzasidagi harorat salkam +6000 °C. O‘z o‘qi atrofida 
27  Yer  sutkasidan  sal  ko‘proq  vaqtda  bir  marta  aylanib  chiqadi. 
Quyosh – Yerdagi yorug‘lik va issiqlik manbayi. Yerdagi o‘simlik va 
hayvonlarning  mavjudligi,  tabiatdagi  aylanma  harakat  Quyoshning 
issiqligi  va  yorug‘ligi  tufaylidir.  Uning  atrofida  8  ta  sayyora  aylanib 
turadi.  Bular:  Merkuriy,  venera, Yer,  Mars, Yupiter,  Saturn,  Uran, 
Neptun  sayyoralaridir  (7-rasm).  Sayyoralarning  yulduzlardan  farqi 
shuki, ular nur sochmaydi, Quyoshdan tushgan nurni qaytaradi, xolos. 
Olimlar murakkab asboblar, har xil teleskoplar yordamida sayyoralar