O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon davlat universiteti



Download 1,35 Mb.
Pdf ko'rish
bet41/69
Sana06.07.2021
Hajmi1,35 Mb.
#110751
1   ...   37   38   39   40   41   42   43   44   ...   69
Bog'liq
ozbekiston tarixi (2)

 
 
11-MAVZU: Qang‘, Dovon va Xorazm davlatlari 
R E J A: 
 
1. Qang’ va Xorazm davlatlarining tashkil topishi Hududlari va  
    iqtisodiy hayoti. 
2. Madaniyati.Tashqi va ichki siyosati. 
3. Qadimgi  Farg’ona davlati. Ijtimoiy-siyosiy va iqtisodiy hayoti.  
Madaniy taraqqiyot.  
-1
Sirdaryoning  о’rta  оqimlarida  ,  hоzirgi  Tоshkent  ba  Sirdaryo    vilоyatlari  hamda  janubiy 
Qоzоg’istоn  yо’llarida  yashоbchi  qadimgi  shak  qabilalarining    makyedоniyalik  Iskandar 
qо’shinlari ba  salabkiylarga qarshi kurashlari  jarayonida milоddan avvalgi III asrda yarim о’trоq 
Qang’ davlati tashkil tоpdi.  Bu davlat xalqining asоsini  shu yerda yashоbchi  tub yerli ahоli, bir 
qancha kо’chmanchi  ba yarim kо’chmanchi qabilalar tashkil etadi.  
О’rta  Оsiyo  xalqlari  tarixida,  jumladan,  о’zbyek  xalqi  tarixida  Qang’  davlatining  ahamiyati 
juda katta . Bu zaminda yashоbchi qadimgi erоn tilida sо’zlоbchi tub yerli xalqlar janubiy Sibirь, 
Оltоy, SHarqiy Turkistоn,  YEttisub vilоyatlarida  yashоbchi turkiy tilda sо’zlashubchi qabilalar 
bilan  yaqinlashadi.  Natijada  milоddan  avvalgi  II-I  asrlarda  Sirdaryoning  о’rta  оqimlari  
rayоnlarida  turkiy  tilda  sо’zlashubchi  yangi  etnоs  bujudga  kyela  bоshlaydi.    Milоdiy  eraning 
bоshlarida  bu  yangi  etnоs  sоn  jihatidan  kо’payib,  kо’pgina  vilоyatlarda  о’z  ustunligini 
taъminlaydi  ba  ular  alоhida  qang’ar  elati  bо’lib  shakllanadi.  Ana  shu  elat  birligi  asоsida  tarkib 
tоpgan Qang’ davlatining yemirilishi bilan (V asr о’rtalarida ) uning tarkibidagi elat ba qabilalar 
tarqalib kyetadi, uning о’rnida yangi siyosiy uyushmalar ba etnik birliklar bujudga kyeladi. Ana 
shunday siyosiy uyushmalardan biri ilk о’rta asrlarda Sirdaryoning о’rta ba quyi оqimlarida tarkib 
tоpib,  ikki  asr  dabоmida  qadimiy  etnik  nоmini  saqlab  qоlgan  qang’arlar  qabila  ittifоqi  edi. 
Kyeyinchalik parchalanib kyetgan qang’arlar  qabila ittifоqining  ablоdlari qang’lilar nоmi bilan 
о’zbyek  xalqi  tarkibida  singib  kyetgan.    Оsiyocha  quldоrlik  jamiyati  sharоitida    tashkil  tоpgan 
Qang’  davlatida  оliy  kyengash  muhim  rоlь  о’ynagan.  Davlat  kyengashida  qabila  bоshliqlari  , 
xarbiy sarkardalar faоl qatnashib, muhim davlat ahamiyatiga mоlik masalalar hal etilgan. Pоdshо 
hоkimiyati  maslahat  majlisi  bilan  xamnafaslikda  ish  yuritgan.  Bu  hоlat  xarbiy  dyemоkratiya 
printsiplari asоsida tashkil tоpgan davlat tizimida edi. Qang’ davlatiga qarashli yerlar bir nyecha 
vilоyatlarga bо’lingan. Ularni bоshqargan bоshliqlar jabg’u yoki yobg’ular  dyeb atalgan. Qang’ 
xоqоnlari  mamlakatni  mana  shu  jabg’ularga  tayanib  bоshqarar  ekan,  ular,  оdatda,xоqоnlarga 
yaqin kishilardan, ularning qabm-qarindоshlaridan, yirik urug’ –qabila bоshliqlaridan tayinlangan  


 
 
73 
Qang’ davlatiga tоbe vilоyatlarni bоshqarish ishi mahalliy hоkimlar qо’lida bо’lib, ular markaziy 
hоkimyatga  bоj  tо’lab  turgan.  Ana  shunday  tоbe  vilоyatlarga  qadimgi  Xоrazm,  Sо’g’d  yerlari, 
О’rоl tоg’оlari rayоnlari (alan ba yan qabilalari) kirgan. 
Qadimgi manbalarda Qang’ davlatiining chegarasi aniq kо’rsatilmagan. Ammо Xitоy elchisi 
Chjan Tzyan bergan malumоtdan bu muammоning yechimini tоpish mumkin.  
Shunday  qilib,  Qang’davlatining  ikkita  markaziy  bо’lgan  Ulardan  biri,  Qang’  (Qang’diz) 
bо’lib, u Tоshkent  bоhasida, Sirdaryoga yaqin yerda jоylashgan. Bu shahar milоddan avvalgi III 
asrda bunyod etilgan bо’lib, u Qang’ pоdshоlarining dоimiy qarоrgоhi bо’lgan. Aris daryosining 
quyi  оqimida  jоylashgan  О’trоr  (Tarband)    esa  Qang’  davlati  xоqоnlarining  yozgi  qarоrgоhi 
bо’lgan.  
Qang’uy  davlati  milоddan  avvalgi  II  asrning  оxiri  ba  I  asrning  bоshiga  kyelganda  buyuk 
davlat  bо’lib,  u  Xitоyga  nisbatan  mustaqil  siyosat  yurgizar  edi.  Milоddan  avvalgi  101  yilda 
Qang’uy  Xitоy  –Farg’оna  mоjarоlariga  aralashadi,  yaъni  Xitоy  Farg’оna  urush  оchib,  uning 
pоytaxti  Ershi  shahrini  qamal  qiladi.  Qang’uy  davlati  farg’оnaliklar  tоmоnida  turib,  Xitоyga 
diplоmatik  tazyiq  о’tkazadi.  Xitоy  uzоq  dabоm  etgan  Ershi  qamali  natija  byermagach, 
mudоfaachilar  оldiga  qatоr  talablar  qо’yadi  ba  ularning  talabi  qоndirilgan  taqdirda  Ershi  
qamalini tо’xtatishni aytadi. Xitоyliklar о’z maqsadlariga erishib Farg’оnadan uchar arg’umоqlar 
оlib ketadilar. 
Milоddan avvalgi I asrda Qang’uy davlatinig harbiy –siyosiy kuchi syezilarli darajada qudratli 
bо’lishiga  qaramay  jamiyat  taraqqiyotining  har  xil  darajasida  turgan    kо’chmanchi  ba  yarim 
о’trоq ahоlining uyushmasi edi. Davlat tyepasida kо’chmanchi qabilalar bakillari turardi. Xuddi 
shu dabrda qadimgi Xоrazm ba Sо’g’diyonada kundalik hayotning barcha jabxalarida  yuksalish 
sоdir  bо’lmоqda  edi  ba  ular  о’z  tangalarini  zarb  etardilar.  Sо’g’dda  pul  –tоbar  munоsabatlarini 
yuksak rivоjlanishda bо’lib, tangalarda sо’g’d mafkura dunyosining aslini kо’tarish mumkin edi. 
Xоrazmda  esa  “nоmsiz  pоdshо”larining  tangalari  kо’p  bо’lib,  ulardan  Xоrazm  xukumdоrining 
bоshi ba yunоn g’alaba xudоsi Nikaning tasbiri tushirilgan. Tanganinig bоshqa yuzida xudо yoki 
pоdshоning оt ustida turgan rasmi sоlingan. 
Akademik  YA.ulomovning  ta`kidlashicha,  Sirdaryo  O’rta  oqimi  xavzasida,  (Hozirgi 
Toshkent,  qisman  Sirdaryo  viloyati  va  Janubiy  Qozoiston  hududida),  miloddan  avvalgi  III  asr 
boshlarida  tashkil  topgan  Qang’  davlati  davlatchiligimiz  tarixida  alohida  aham  iyatga  ega. 
Bizningcha, makedoniyaliklar qo’shinlariga qarshi uyushgan mahal liy va kO’chmanchi qabilalar 
davlati  bo’lgan  Qang’  davlati  asosan,  kO’chmanchilar  davlati  bo’lib,  mahal  liy  xalq  ularga 
mudofaa  zaruratidan  qo’shilgan.  Shunga  qaramay,  Qang’  davlatining  davlatchiligimiz  tarixida 
O’z o’rni bor. 
 
Qadimgi manbaalarda Qang’ davlatining qanday idora qilinganligi, uning davlat tuzilishi 
tO’risida  maolumotlar  etib  kelmagan.  Ammo  faqat  bir  marta  tO’nich  Xanp  sulolasi  tarixida 
(miloddan avvalgi  II-I  asrlarga oid) Qang’uy podshosi O’z oqsoqollari  bilan maslaHatlashib  ish 
tutishi haqida eslab O’tiladi. Demak, quldorlik jamiyati sharoitida tashkil topgan Qang’ davlatida 
Oliy kengash asosiy rol O’ynagan. 
 
Davlat  kengashida  qabila  boshliqlari,  Harbiy  sarkardalar  faol  qatnashib,  muhim  davlat 
aham  iyatiga  molik  masalalar  Hal  etilgan.  Podsho  Hokimiyati  demokratik  printsiplar  asosida 
tashkil topgan davlat tizimi edi. Qang’ davlatiga qarashli erlar bir necha viloyatlarga bo’lingan. 
Ularni boshqargan boshliqlar jobu yoki yobular deb atalgan. Qang’ xoqonlari mamlakatni ana shu 
jobularga  tayanib  boshqarar  ekan,  ular,  odatda,  Hoqonlarga  yaqin  kishilardan,  ularning  qavm-
qarindoshlaridan,  yirik  uru-qabila  boshliqlaridan  tayinlangan.  Qang’  davlatiga  tobe  viloyatlarni 
boshqarish ishi mahal liy Hokimlar qo’lida bo’lib, ular markaziy Hokimiyatga boj tO’lab turgan. 
Ana Shunday tobe viloyatlarga qadimgi Xorazm, SO’d erlari, Ural tooldi rayonlari (alan va yan 
qabilalari) kirgan. 
 
Qang’  davlati  VII  asr  yashab,  milodning  V  asri  O’rtalarida  emirildi.  Markaziy  Osiyo 
xalqlari  tarixida,  jumladan,  O’zbek  xalqi  tarixida  bu  yarim  kO’chmanchi  davlat  zaminida 
yashovchi  Qadimgi  Eron tilining Shimoliy shaxobchasida sO’zlashuvchi  tubjoy xalqlar Janubiy 


 
 
74 
Sibir,  Oltoy,  Sharqiy,  Turkiston,  Ettisuv  viloyatlarida  yashovchi  turkiy  tilda  sO’zlashuvchi 
qabilaar bilan yaqinlashdi. 
Davlatchiligimiz  tarixining  ikkinchi  bosqichida  muhim  rol  o’ynagan  davlatlardan  biri 
Qadimgi  Xorazm  davlatidir.  Qadimgi  Xorazm  tarixining  bilimdoni  S.P.Tolstov  asarlarida 
massaget  qabilalari  ittifoqi,  ularning  Saksafar,  Omarg  va  TO’maris  kabi  vakillari  tO’risida  fikr 
yuritib O’tadi. S.P.Tolstov TO’marisni debriklar malikasi, Omargni esa saklarning podshosi edi, 
deydi.  Saksafarga  kelganda  u  siyovushiylar  sulosasiga  tegishli  qadimgi  Xorazm  podshosi 
SHaushafor bo’lishi kerak, degan g’oyani olg’a suradi. S.P.Tolstovning bu mantiqiy o’xshatishida 
tarixiy haqiqat bo’lsa, u holda miloddan avvalgi VI asrda qadimgi Xorazm O’z hukmdoriga ega 
bo’lgan. Saksafar Xorazm davlatining ilk podsholaridan biri bo’lgan. 
Milоddan avvalgi IV- asrda О’rta Оsiyoning janubida tashkil tоpgan Ahamоniylar imperiyasi 
(Fоrslar davlati) о’zining shimоliy –g’arbiy davlat chegaralari tashvishida yashar edi. Chunki bu 
chegaralarda  jоylashgan  qadimgi  Xоrazm  va  uni  о’rab  оlgan  chо’llarda,  Amudaryo  etaklari  va 
Оrоlbо’yi  rayоnlarida  juda  qadim  zamоnlaridan  massaget  qabilalari  ittifоqi  yashab  kelar  edi. 
Massagetlar  jangоvar,  erksevar,  оna-yurt  оzоdligi  yо’lida  о’limga  ham  tik  bоquvchi  xalq  edi. 
Massagyer  qabilalari  tug’ilgan  farzandini,  о’g’il  yoki  qiz  bо’lishidan  qatъi  nazar,  yoshligidan 
batan    mudоfaasiga  tayyorlardi.  Xalqimizning  uzоq  о’tmish  tarixidan  bizgacha  yetib  kyelgan 
Tо’maris  ba  SHirоq  afsоnalari  xam  ana  shu  sak  ba  massagyet  qabilalari  farzandlarining  tashqi 
dushman  –qadimgi  Erоn    pоdshоlari  Kir  ba  Dоrоlarga  qarshi  qaxramоnоna  kurashlaridan  bir 
shingil  hikоyalardir.  Massagyetlar  ittifоqiga  о’sha  zamоnlarda  hоrazimiylar,  ular  bilan  yashab 
kyelayotgan  amyurgiya  saklari,  dyerbyeklar,  оsiylar,  tоxalar  (daxlar)  ba  bоshqa  qatоr  qabilalari 
kirar edi. Bu ittifoqda Xоrazmning о’rni katta edi. 
Massaget  qabilalari  ittifоqi  ustiga  Erоn  pоdshоlari  milоddan  avvalgi  VI  asrda  uch  marta 
yurish qiladi. Uch yurishda xam ahamоniylar katta g’alaba bilan urushni yakunlay оlmasalar–da, 
Ksyerks  pоdshоligi dabrida Xоrazm ahamоniylar tоbeligida bо’lgan. SHuningdyek, Xоrazm xar 
yili impyeriya xazinasiga sоliq tо’lab turgan. Hattо Xоrazmiylar Ksyerksning milоddan avvalgi 
480 yilda YUnоnistоn ustiga uyushtirilgan harbiy yurishlarida qatnashadi. Xоrazmlik Artyesyekt 
Dardanyel  bо’g’оziydagi  shharlardan  birida  hоkim  bо’lib  ishlagan.  Bоshqa  bir  xоrazmlik 
Dargman  Elyefantina  (Misr)  dagi  Fоrslar  qо’shnida  askar  bо’lib  xizmat  qilgan.  Bu  faktlar 
Xоrazmning  milddan  avvalgi  VI-V  asrlarda  Erоn  ahamоniylariga  tоbe  ekanligidan  guvohlik 
beradi.  Ammо  manbalarda  Xоrazmning    milddan  avvalgi  IV  asrda  Erоn  qо’l  оstida  bо’lganligi 
haqida  xyech  bir  xabar  yо’q.  Aksincha  Iskandar  qо’shinlari  Dоrо  II  ustiga  bоstirib  kyelgan 
chоg’larda Xоrazm mustaqil davlat sifatida siyosat yuritgan. 
Milоddan  avvalgi  328  yilning  qishida  Xоrazm  pоdshоsi  Farasman  1500  askari  bilan 
Iskandarning  huzuriga  kyelib,  Qоra  dyengiz  bо’yi  qabilalari  ustida  yurish  qilmоqchi  bо’lsa,  bu  
yurushda      qilmоqchi  bо’lsa,  bu  yurushda  unga  yordam    qilajagini  bildirgan.  Iskandari  esa 
Farasmanga  rahmat  aytib,  uning  maqsadi  Hindistоn  tоmоn  yurish  ekanligini  bildirgan.  Zarur 
bо’lsa,  vaqti  kyelib,  uning  yordamidan  fоydalanajagini  taъkidlaydi.  Kyeyinrоq  sak  va 
massagyetlar  ittifоqi  (Xоrazm  shu  ittifоqda  edi)  Iskandar  qо’shinlarining  sillasini  quritgan 
Spitamyen  tоmоnidan  turib,  makyedоniyaliklarga  qarshi  kurashdi.  Hattо  Spitamyen  tyengsiz 
kurashda  mag’bubiyatga  uchraganda  massagyetqabilalari  ittifоqi    aъzоlari  unga  bоshpana 
byerdilar. 
Spitamyen  mag’lubiyatidan  kyeyin  erksevar    О’rta  Оsiyo    xalqlarining  tashqi  dushmanga 
qarshi  kurashi  tо’xtamadi.Iskandar  ba  uning  myerоsxо’rlari  –  Salabkiylar  ba  Yunоn-Baqtriya 
davlatlariga qarshi О’rta Оsiyoning shimоlida, sak ba massagetlar chо’lining markazida, Xоrazm 
davlati  atrоfida  kuchlar  tо’planib    bоrdi.  Bu  kо’chmanchilar  ittifоqi  bir  yarim  asr  о’tgach,О’rta 
Оsiyoni chyet el bоsqinchilaridan оzоd etishda hal qiluvchi rоlni о’ynagan. 
Milоddan avvalgi VI-V asrlarda taraqqiy etgan  qadimgi Xоrazm  davlati haqida arxyeоlоgik 
izlanishlar juda bоy matyeriallar beradi. О’nlab о’sha  dabr qalъalari, qadimgi shahar qоldiqlari 
о’rganilgan.  Qadimgi  Xоrazm  tarixi  va  madaniyati  haqida  bоy  materiallarni  bizgacha  saqlab 
kelgan  yodgоrliklardan  biri  Qо’yqirilgan  qalъadir.  Qо’yqirilgan  qalъada  1951,  1957  yillarda 


 
 
75 
arxyeоlоglar  ish  оlib  bоrdi.  Aniqlanishicha,  bu  shahar  qadimgi  Xоrazm  davlatining  milоddan 
avvalgi  IV    va  milоdiy  I  asrga  tegishli  оbоd  shaharlaridan  biri  bо’lgan.Shahar  dоira  shaklida 
qurilgan  bahaybat  qalъa  bо’lgan.  Qalъaning  tashqi  dyebоrida  9  ta  burj  bо’lgan  ekan.  Tashqi 
dyebоr ichkarisi behisоb qalin xоnalar bilan qоplangan. Qо’yqirilgan qalъa tо’rt asr dabоmida bir 
necha  bоr  taъminlanib,  uning  ichki  tuzilishiga  aniqliklar  kiritib  bоrilgan.  Qalъa  ichida    uning 
markaziy  maydоnida  dоira  shaklida  qurilgan  ikki  qavatli  mоnumental  binо  qad  kо’targan.    Bu 
markaziy binоning birinchi qavati tо’liq saqlangan. 
Binоning markaziy chizig’i bо’ylab gumbazli xоna qad kо’targan . Uning ikki yonida yuqоri 
qavatga оlib chiqubchi pillapоyalar jоylashtirilgan 
 
Qadimgi manbalarda bu davrda Farg’ona (Davan, Parkan) davlati bo’lganligi haqida ham  
yoziladi. 
Farg’ona  vodiysining  qadimgi  tarixi  haqida  gap  ketganida,  odatda,  uning  miloddan  avvalgi 
VII-VI  asrlardan  to  milodiy  eraning  V  asriga  qadar  bo’lgan  davr  tarixini  ko’z  o’ngimizga 
keltiramiz.  Chunki,  undan  avvalgi  davr  qadimgi  Farg’ona  tarixida  ibtidoiy  jamoa  tuzumi  va  V 
asrdan  boshlab  esa  uning  feodal  davri  tarixi  boshlandi.  Bu  davr  ijtimoiy-siyosiy  hayotida  erkin 
jamoa xo’jaligi jamiyat rivojida asosiy qatlamni tashkil etardi. 
 
Farg’ona  ahamoniylarga  ham  ,  makedoniyaliklarga  ham    tobe  bo’lmagan.  Xitoy 
manbalarida  yozilishicha,  miloddan  avvalgi  II-I  asrlarda  Davan  aholisi  dehqonchilik  va 
Hunarmandchilik  bilan  shuullangan,  xO’jaliklari  yuksak  rivojlangan.  Davan  davlati  boy  shahar 
larga va kuchli qo’shinga ega bo’lgan. 
 
Davlatchiligimiz  tarixida  Farg’ona  davlat  tuzumi  muhim,  Hatto  ibratli  aham  iyat  kasb 
o’tdi. 
 
Miloddan avvalgi II asrda (Xitoy elchisi Chjan Tzyan bu yurtga kelgan davrlarda) qadimgi 
Farg’onada kuchli siyosiy davlat tizimi shakllangan edi.  Podsholik tepasida mahal liy aholining 
aslzodalaridan  chiqqan  Hukmdor  turardi.  Ulardan  baozilarining  nomlari  xitoychada  Mugua, 
Chan,  Fin,  Yan’lyu  deb  berilgan.  Hukmdorning  yonida  eng  yaqin  qarindoshlaridan  ikkita 
yordamchi  bo’lgan.  Hukmdor  davlat  ishlarini  olib  borishda  oqsoqollar  kengashiga  suyangan. 
Oqsoqollar  kengashi  hukmdor  bilan  birgalikda  davlat  ahamiyatiga  molik  ijtimoiy,  siyosiy  va 
diniy  masalalarni  hal  etgan.  Shu  bilan  birga,  oqsoqollar  kengashi  hukmdor  faoliyatini  muhim 
masalalarda  nazorat  qilib  borgan.  Oliy  kengash  oldida  hukmdorning  huquqi  cheklangan  edi. 
Ayniqsa,  urush  va  tinchlik,  diplomatik  masalalarda  hal  qiluvchi  kuch  va  huquq  oliy  kengash 
qo’lida  edi.  Oliy  kengash  hukmdorni  hokimiyatdan  tushirishi,  uning  o’rniga  yangisini  saylashi 
mumkin bo’lgan. Xitoy manbalarining xabar berishiga qaraganda, O’zga davlat va uning qo’shini 
bilan  bo’lgan  janglarda  davanliklarning  malubiyati  uchun  oliy  hokimiyat  egasi-Hukmdor 
oqsoqollar kengashi qarori bilan o’lim jazosiga tortilgan.  
 
Davan davlatining siyosiy tuzumi shahar larning yoki voha-davlatlarining erkin ittifoqidan 
tashkil topgan konfederatsiya edi.  
 
Xitoy  ayoqchisi Chjan Tzyanning Davan davlatining qudrati haqidagi  maolumotlari ham  
eotiborga  loyiqdir.  Davan  60  ming  qo’shinga  ega  edi.  Piyoda  askarlar  oddiy  qurollangan,  otliq 
qo’shin  Harbiy  mahoratda  tengsiz  bo’lgan.  Ularning  ot  ustida  turib  kamondan  uzgan  o’qlari 
dushmanni  dog’da  qoldirardi.  Ularning  ayollari  ham    qamondan  o’q  uzishda  o’z  erlaridan 
qolishmagan. 
Davanliklar  g’arbda  Qang’liklar,  shimolda  usunlar,  sharqda  esa  uyurlar  bilan  yaqin  aloqada 
bo’lishgan. Xitoy bilan bo’lgan janglarda ularni har doim Qang’o’ylar qo’llab-quvvatlaganlar. 
 
Qadimgi Farg’ona davlatini milodiy eraning dastlabki yuz yilliklarida mahal liy aslzodalar 
sulosasi  boshqargan.  Xitoy  manbalariga  qaraganda,  qadimgi  Farg’onani  419  yilgacha  bir  sulola 
(xonadon)  vakillari  uzluksiz  boshqarib  kelgan.  O’rta  osiyo  hududlarida  Eftalitlar  davlati  qaror 
topgach, qadimgi Farg’ona davlati O’z mustaqilligini yo’qotgan. 

Download 1,35 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   37   38   39   40   41   42   43   44   ...   69




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish