Руйхатга олинди

2-савол баѐни*
XVI асрда Афғонистонда феодаллашув процесси бошланган бир 
пайтда Эрон шоҳи Сафавий Исмоил (1502-1722) давлатни бошқарган. Ўша 
даврда Ҳиротни ўзбеклардан тортиб олди. Афғонистоннинг (1526-1761) 
йиллар Шарқий қисмидаги Ғазна, Қобул, Пешовар ҳудудлари мўғиллар, 
яъни Бобурийлар қўлида эди. Қандахор вилояти қўлдан қўлга ўтиб 1709 
йилда Сафавийлар қўлига ўтди. Афғонистон эгалланди Бироқ Афғон 
қабилалари мустақиллик учун курашни давом этирдилар. Сафавийлар 
Афғон қўзғолончиларига қарши Қобулда Қандахорда ва Пешаворда ҳарбий 
қўшинларни сақлаб туришга мажбур эдилар. Бу қўшинларга қарши Афғон 
қабилалари бирлашиб ўз мустақилликлари учун қарши кураш олиб 
бордилар. Жумладан Хаттак қабиласидан чиққан Хўшхалихон 
бошчилигида 1640-1690 йиллар давомида Бобурийларга қарши 1709 йилда 
Қандахорда Сафавийларга қарши Мирвайсхон бошчилигида озодлик 
ҳаракати бўлиб ўтди. Бироқ ўша даврда Бобурийларда ҳам Сафавийларда 
ҳам ички зиддиятлар кескинлашиб иқтисодий ва ҳарбий жиҳатдан 
кучсизланиб қолган эди. Шундан фойдаланиб Қандахор хонни Маҳмуд 20 
минг кишилик армия билан Сафавийлар пойтахти Исфахонга қарши уруш 
бошлаб шоҳ қўшинларини 1722 йилда 8 мартда Гулобод деган жойда тор- 
мор қилинди. Эрон шоҳи Хусайн асир тушди ва ўлдирилди. Унинг ўрнига 
Маҳмуд ўзини Эрон подшоси деб эълон қилди. Бироқ Афғонлар ислом 
динини сунний мазхабида эронийлар эса шиа масхабида бўлганлиги учун 
ҳам шунинг учун ҳам эрон халқи оѐққа туриб Афғонларни ўз юртидан 

---

қувиб юборишга эришдилар. Эрон амалдорларнинг ташаббуси билан шоҳ 
Маҳмуд амаки укаси Афшор томонидан ўлдирилди. Афшор шох деб эълон 
қилинди. У турклархужумини қайтарди, енгди, уларни Эрондан хайдаб 
чиқарди. Шундай бир пайтда туркманларнинг Афшор қабиласидан чиққан 
ҳарбий 
қўмондон Нодир Қули (1688-1747йил) чиққан харбий қўмондон 
халқ 
лашкарини 
йиғиб 
Хуросон 
ва 
Астрободни 
эгаллади. 
Энди Нодир Қули олдида Афшор қабиласи ва шу йўл билан 1729 
йилда Абдали қабиласи эгаллаб турган Хиротни эгаллаши керак эди. 
Ниҳоят Нодир Қули билан Абдали қабиласи ўртасида тўрт марта қонли 
жанг бўлиб бу жангда Нодир Қули ғалаба қозонди. Хиротдан Абдали 
қабиласини хайдаб чиқарди. Шундан кейин Нодиршох 1829 йилда 
Афғонларни Исфахондан қувиб юборди. Эрон Афғон қабилаларидан 
озод бўлди. 1736 йилда Нодир ўзини Эрон шоҳи деб эълон қилди. 
Шундан кейин 1737 йил Нодиршох ўзининг ташқи сиѐсатида 
талончилик урушларини Афғонистон ва Ҳиндистонга қаратди. У даставвал 
Қандахорни, Ғазнани, Қобулни эгаллади. Бироқ Ҳиндистонга юриш қилиш 
учун журъат эта олмади сабаби унинг ашаддий душмани Гилза ва Абдали 
қабиласи бунга қарши турар эди, шунинг учун Қандахорда яшаб турган 
Гилзаларнинг катта қисмини Хуросонга кўчирди. Уларнинг жойига 
Ҳиротдан Абдали қабиласини кўчирди, иккинчидан Нодиршох 12 минг 
қизил бошли Эронийларнинг оиласи билан Қобулга ва бошқа шаҳарларга 
кўчириб келиб жойлаштирди. 1747 йилда Нодиршох вафот этди, у босиб 
олган давлатлар мустақил бўлди, Бобурийлар давлатига келсак, ўзаро 
урушлар мамлакатни иқтисодий аҳволини қийинлаштириб қўйган эди.