Руйхатга олинди

3-савол баѐни* 
Афғон қабилалари бирлашиб 1747 йилда мустақил Афғонистон 
давлатини туздилар . Шундай қилиб, Афғон қабилалари ўртасида йиғин 
(жирға) ўтказилди ва Абдали қабиласи Садазоийлар уруғидан бўлган 

---

Аҳмадшоҳни Афғонистон шоҳи деб эълон қилди. Қандахор яқинида 
Нодирабод деган жойда оқсоқоллар кенгаши ѐки йиғини бўлиб ўтган эди. 
Хулоса қиладиган бўлсак Афғон қабилалари бирлашиб узоқ йиллар 
давомида ташқи душманларга қарши кураш олиб бориш натижасида ўз 
мустақил давлатига эга бўлдилар. Аҳмадшох давлат тепасига келгандан 
кейин (1747 - 1773) кейин биринчи навбатда мамлакатнинг ички сиѐсатига 
алохида эътибор бериб қўйидаги ишларни амалга оширишга ҳаракат қилди. 
Биринчидан: ўзининг қабиласини дур деб атади ва шу билан Дурронийлар 
династиясига (сулоласига) асос солди. Иккинчидан: мамлакатни 
бошқаришда диндорларга таяниб иш тутди. Учинчидан: давлатнинг 
ижтимоий тузумида қабилачилик ҳам феодализм ҳам мавжуд эди. 
Тўртинчидан: Дурронийлар қабиласи ер солиғидан озод қилинган эди. 
Бешинчидан: армияга отлиқ аскарлар фақат Абдали қабиласидан чақирилар 
эди. Шу билан бирга ҳарбий бошлиқлар ҳам Абдали қабиласидан 
тайинланар эди. Олтинчидан: мамлакатда жиноят қилган кишиларнинг ўша 
худудда яшаган қабила йўлбошчилари ўзларининг одати бўйича суд қилар 
эди, албатга бунинг тепасида диндорлар турар эди. Еттинчидан: Аҳмадшох 
шаҳарлараро савдо ишларига катта эътибор берди. Саккизинчидан: 
Аҳмадшох даврида бозор масаласига алоҳида эътибор берилди ва тош-
тарозидан уриб ўғирлик қилса унга қаттиқ жазо кўриладиган бўлди. 
Аҳмадшохнинг ташқи сиѐсатига тўхталадиган бўлсак у 
Давлатни 
бошқаришнинг биринчи кунларидаѐқ Афғон ҳудудларидан Ғазнани, 
Қобулни ва Пешоворни ўзига қаратди. Аҳмадшохнинг ташқи сиѐсатининг 
асосий мақсади Ҳидистонга қаратилган эди, шунинг учун ҳам етти марта 
Ҳидистонга юриш қилди. 1748-1757 йиллар давомида Аҳмадшох Пажобни, 
Синд, Кашмир, Сирхинд вилоятларини ишғол қилди ва жуда катта 
бойликларга эга бўлди. 

---

Ўша даврда асосий бойлик босиб олган ҳудудлардан келар эди, 
Ахмадшох ўзининг ташқи сиѐсатига тўхталиб, « менга Афғонистон армия 
етиштириб берса, Ҳиндистон эса бойлик ѐки пул етказиб беради» деб 
мақтанган эди. 
1758 йилга келиб Аҳмадшох 3 йил Маратхлар билан уруш олиб 
бориб охирги тарихий жанг 1761 йил 14 январда Панипата текислигида 
бўлди бу жангда Маратхлар ва Бобурийлар сулоласига барҳам берилди. 
Шундан кейин Аҳмадшох Ҳиндистонда мусулмон давлатини тузмоқчи эди. 
Бироқ Қандахорда кўтарилган кучли қўзғолон Аҳмадшох сиѐсатига қарши 
қаратилган эди. Буни эшитган Аҳмадшох катта ўлжалар билан шошилинчи 
равишда Афғонистонга қайтади ва қўзғолонни шафқатсизлик билан 
бостиради. Шундан кейин Аҳмадшох Машхадни ва Нишопурни босиб олди 
у йирик марказлашган давлат тузмоқчи эди аммо бу мақсадига эришолмади 
ва 1773 йилда вафот этди. Унинг ўрнига Темуршох 1773-1793 йилгача 
давлатни бошқарди унин Темуршоҳ даврида пойтахт Кандаҳордан Қобулга 
кўчирилди. Унинг даврида мамлакат ҳудуди Кашмир Синд ва Пешовар 
унинг ҳудудидан чиқиб кетди унинг даврида Афғонистон ўз худудини 
Шимолга кенгайтиришга ҳаракат қилди. Бироқ 1789 йилда Шимолда 
ўзбеклар беги Муродбек бошчилигида қўзғолон кўтарди, бу қўзғолонга 
қарши 100 минг кишилик армия билан юришни бошлади. Балх томон юриш 
қилди, бироқ шох қўрқиб хужумга ўта олмади ва Муродбек билан сулҳ 
тузди. Чегара Амударѐнинг чап ва ўнг томони қилиб белгиланди. Шундан 
кейин мамлакат ҳар томонлама таназзулга юз тута бошлади. Темуршох 
даврида Афғонистоннинг халқаро майдонда тутган ўрнига тўхталадиган 
бўлсак. Замоншох даврида (1793-1801) бошқарди. Замоншоҳ даврида 
Садазоийлар ҳукмронлиги 1818-йилда тугади. Шу билан Дурронийлар 
династиясига барҳам берилди. Унинг ўрнига Бараказий қабиласидан чиққан 
Дўстмуҳаммад 
давлат 
тепасига 
келди 
унинг 
даврида 
Англия 
Афғонистоннинг ички ишларига аралашадиган бўлди ва Хайбар йўли 

---

орқали Афғонистонга ҳужум қилишга тайѐргарлик кўра бошлади, буни 
сезган Дўстмуҳаммад Россиядан ѐрдам сўраш учун 1837 йил ўз элчиларини 
Петербургга жўнатди. Натижада Россия билан Англия ўртасида зиддият 
келиб чикди. Сабаби Англия Афғонистонга уруш харакатларини бошласа 
Россия Ўрта Осиѐ масаласида Англиядан хавфсирар эди. 
Зоманшоҳ даврида (1793-1801) Ҳиндистонга юриш қилди аммо натижасиз 
қайтди. 1826-1863 йиллар давомида Афғонистонни Дўстмуҳаммад 
бошқарди.