Менежмент асослари

4.2. Нарх тушунчаси ва унинг функциялари 
Назарий жиҳатдан олиб қаралганда, нарх - товар қийматининг пулдаги 
ифодасидир. Амалий жиҳатдан қаралганда эса, нарх – муҳим иқтисодий восита, 
дастак ҳисобланади. Маълумки, қиймат ишлаб чиқариш категорияси бўлиб, 
ишлаб чиқаришнинг ўзидаги меҳнат сарфи билан боғлиқ муносабатларни 
ифода этади. Товарнинг яратилишида моддийлашган ва жонли меҳнат сарф 
қилинади, уларнинг мажмуаси қиймат демакдир. Аммо қиймат ҳар қандай 
меҳнат сарфи эмас. Қиймат товарни яратишга кетган ижтимоий зарур меҳнат 
сарфи, аниқроғи эҳтиѐжни қондира олгани сабабли бозорда тан олинган меҳнат 
сарфидир, чунки меҳнатнинг бир қисмини, агар у керакли бўлмаса, бозор инкор 
этади ва шу қисм қийматни яратишда иштирок этмайди. Бозорда турли меҳнат 
сарфлари умумий, яъни ижтимоий зарур меҳнат сарфига келтирилади ва шу 
сарфнинг пулда ифодаланиши нархни ҳосил қилади. 
Нархнинг иқтисодий мазмунини унинг функциялари яққол кўрсатиб 
беради. Нарх нимага тегишли бўлишидан қатъий назар (товар, хизмат, иш кучи, 
қарз пули нархини, бунинг фарқи йўқ) беш асосий функцияни бажаради: 
1. Бозор мувозанатини таъминлаш функцияси. Бунда нарх бозордаги 
талаб ва таклифнинг ҳажми ва таркибига таъсир этиш орқали уларни мувозанат 
ҳолатига келтиради. 
2. Ҳисоб-китоб, ўлчов функцияси. Нарх қийматнинг пулдаги ифодаси,
чунки бажарилган иш ҳажми, фойда-зарарнинг барчаси нарх асосида ҳисоб-
китоб қилинади. 
3. Иқтисодий регулятор функцияси. Нарх бозор иқтисодиѐтининг 
асосий 
воситаларидан 
биридир. 
Ундаги 
ўзгариш 
бозор 
ҳолати 
(конъюктураси)ни билдиради.

---

49 
4. Рақобат воситаси функцияси. Рақобат бозор иқтисодиѐтини 
ҳаракатга келтирувчи куч ҳисобланади. Нарх воситасида беллашув рақобатнинг 
асосий кўринишларидан бири ҳисобланади. Фирмалар ўз рақибларини енгиш, 
уларни бозордан сиқиб чиқариш учун нархни ўзгартириб турадилар.