Microsoft Word kasbiy psixologiya \355.\355.\355

 
Idrokda ob'ekt va fon 
  Odamga juda ko’p narsa va hodisalar ta'sir qilib turadi. Bular shunday ko’p xossalarga egaki, 
hatto  odam  bir  vaqtning  o’zida  ularga  javob  reaksiyasi  qaytara  olmaydi.  Odam  ko’p  sonli 
qo’zg’ovchilardan faqat ayrimlarini aniq holda ajratib oladi. Shu ajratib olingan narsa hodisalar esa fon 
sanaladi.  Idrok  qilinadigan  narsani  o’rab  turgan  boshqa  narsa,  jism  yoki  hodisalarga  nisbatan  ob'ekt 
hisoblanib,  ob'ektning  atrofdagilari  esa  fon  deyiladi.  Masalan,  o’qituvchi  bir  darsda  bir  necha 
o’quvchilardan  so’raydi.  Har  safar  so’rayotganlarni  ko’radi.  Chaqirilgan  o’quvchi  uning  javobi  xatti-
harakati idrok ob'ekti hisoblanadi.  
  Muayyan  sharoitda  shaxs  tomonidan  idrok  qilinadigan  narsa  yoki  jism  idrokning  ob'ekti  deb 
ataladi.  Boshqa  o’quvchilar  faoliyati  idrok  foni  bo’lib  qoladi.  Idrok  foniga  kirgan  o’quvchi  javob 

---

118 
 
berish  uchun  chaqirilib  qolsa,  idrok  ob'ektiga  aylanadi  va  aksincha.  Demak,  idrok  ob'ekti  va  foni 
dinamik  tabiatga  ega  bo’lib,  doimo  o’zgarib  turadi.  Ob'ekt  va  fonning  dinamikligi  bosh  miya  katta 
yarim  sharlari  po’stida  vujudga  keladigan  optimal  qo’zg’alish  o’choqining  almashinishi  bilan  taqozo 
etiladigan  diqqatning  bir  ob'ektdan  boshqa  ob'ektga  o’tishi  bilan  izohlanadi.  Idrok  fonidan  ob'ektni 
ajratishning psixologik qonuniyatlarini ikkilangan tasvirlar, shrederlar zinapoyasi, predmet konturlarini 
ajralishi kabilarda aniq ko’rish mumkin. 
  Juda  ko’p  hollarda  ob'ektni  fondan  tez  va  aniq  ajratib  olish  uchun  uni  alohida  rang,  shakl  va 
belgilar  bilan  ta'kidlab  qo’yiladi.  Masalan,  transport  belgilari,  temir  yo’l  ishchilari  maxsus  to’q  sariq 
rangli kiyim kiyadilar va boshqalar.