Microsoft Word kasbiy psixologiya \355.\355.\355


Psychology.  David  G.  Myers.  Hope  College  Holland,  Michigan,  WORTH  PUBLISHERS.  New  York  2010



Download 4,45 Mb.
Pdf ko'rish
bet180/558
Sana05.07.2021
Hajmi4,45 Mb.
#109653
1   ...   176   177   178   179   180   181   182   183   ...   558
Bog'liq
kasbiy psixologiya

Psychology.  David  G.  Myers.  Hope  College  Holland,  Michigan,  WORTH  PUBLISHERS.  New  York  2010. 
www.worthpublishers.com 


116 
 
  Idrok  jarayonida  xayolning  qatnashishi  shunda  ko’rinadiki,  odam  o’zidan  allanimalarni 
qo’shib,  idrok  qilayotgan  narsasidan  hosil  bo’lgan  obrazning  mazmunini  kengaytirib  yuboradi. 
Masalan, osmondagi to’da-to’da bulutlarga qarab, ularning shaklini nimalargadir o’xshatish mumkin. 
Idrok jarayonida xayolning ishtirok qilishi, xususan, bolalarda yaqqol ko’rinadi.  
  Idrok jarayonida his-tuyg’ularning ishtirok qilishi shu idrok qilayotgan narsalarimizga nisbatan 
hosil bo’ladigan munosabatlarimizda ko’rinadi. Odam idrok qilayotgan hamma narsalarga nisbatan bir 
xilda  munosabatda  bo’lmaydi.  Agar  odam  ilgari  biror  narsani  idrok  qilayotgan  paytda  qattiq  xafa 
bo’lgan, kayfiyati buzilgan bo’lsa, shu narsani  yana ikkinchi marta idrok  qilganda  yana hissiyotlarga 
nisbatan bo’lsa ham sodir bo’ladi. Bundan tashqari idrok hissiy holatning ishtiroki yana shunda ochiq 
ravshan  ko’rinadiki,  odam  qattiq  qo’rqinch  hissini  boshidan  kechirayotgan  paytda  idroki  yanglish 
bo’ladi,  ya'ni  kuchli  hissiy  holat  ta'sirida  ayrim  narsalar  boshqacha  bo’lib  ko’rinadi.  Chunonchi 
kechasi  qorong’i  ko’chada  qo’rqib  kelayotgan  odamga  ro’parasidagi  to’nka  pisib,  poylab,  o’tirgan 
odamga o’xshab ko’rinadi. Shuning uchun ham " qo’rqqanga qo’sha ko’rinar" degan halq maqoli bejiz 
aytilgan emas. Aksincha, odamning kayfiyati choq, xursand paytida hamma idrok qilayotgan narsalari 
chiroyli va yoqimli bo’lib tuyo’ladi.  
  Ma'lumki, idrok sezgi a'zolari asosida vujudga keladi. Har bir idrok jarayonida bir necha sezgi 
a'zosi  ishtirok  etadi.  Lekin  ulardan  biri  eng  muhim  o’rinda  turadi.  Masalan,  suratni  idrok  qilishda 
ko’rish  organi,  musiqa  va  nutqni  idrok  qilishda  eshitish  organi  yetakchilik  qiladi.  Idrok  jarayonida 
qaysi sezgi a'zosining yetakchilik rolini o’ynashiga qarab, idrokni bir necha turlarga ajratish mumkin. 
Masalan,  ko’rish  idroki,  eshitish  idroki,  hid  bilish  idroki,  ta'm  bilish  idroki  va  boshqalar.  Bundan 
tashqari idrokning aralash turi ham mavjud bo’lib, bunda bir necha analizator birgalikda ishtirok etadi. 
Masalan, kinofilmni idrok qilishda ko’rish va eshitish sezgisi ishtirok etadi. Tevarak atrofdagi narsa va 
hodisalar  bir-biriga  bog’liq.  Ular  muayyan  makonda  ma'lum  vaqtda  sodir  bo’ladi.  Shuningdek,  ular 
bir-birlariga  va  idrok  qiluvchiga  nisbatan  ma'lum  munosabatda  shakl,  hajm  va  boshqa  xossalarga 
egadir.  
  Sezgilar  eng  oddiy  elementar  psixik  jarayondir.  Idrok  esa  sezgilarga  qaraganda  murakkab 
psixik jarayon hisoblanadi. Idrokning murakkabligi quyidagilarda ifodalanadi:  
 
Har  bir  idrok  tarkibiga  ayni  vaqtda  bir  necha  sezgi  kiradi.  Masalan,  qovunni  idrok 
qilish,  bunda  quyidagi  sezgilar  ishtirok  etadi,  qovunning  shakli  va  rangini  aks  ettiruvchi  ko’rish 
sezgisi,  hidini  aks  ettiruvchi  hid  sezgisi,  mazasini  aks  ettiruvchi  ta'm  bilish  sezgisi,  harakatini  aks 
ettiruvchi teri sezgisi va boshqalar. Bu sezgilar tahlil yordamida ajratib olinadi va idrokning perseptiv 
tomonini  tashkil  qiladi.  Ular  ishtirokida  narsaning  barcha  xossalari  bir  butun  holda  aks  ettiriladi.  Bu 
esa idrokning perseptiv tomonini tashkil qiladi. 
 
Har bir idrok tarkibiga kishining o’tmishda hosil qilingan bilim va tajribalari kiradi.  

Download 4,45 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   176   177   178   179   180   181   182   183   ...   558




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish