Microsoft Word ìàíáà ëàò ëåê. doc

15.2.2. «Muzakkiri ah’bob» 
«Muzakkiri ah’bob» («Ah’boblar (yani dwstlar) zikrida» nomli tazkira 
muallifi xoja Bah’ouddin Hasan Nisoriy (vafoti 1596-1597 yy.), XVI asrda 
wtgan yirik shoir va olimdir. U asli buxorolik, mashh’ur shoir Podshoh’xoja 

---

 
183
(1450-vafot etgan yili nomalum) oilasiga mansub. Xoja Bah’ouddin Hasan 
shoirlik bilan bir qatorda, tibbiёt, tafsir, h’andasa, falakiёt, musiqa va xattotlikni 
eshallangan. Swg’d h’okimi bwlib turgan Shayboniy Rustam Sultonning sadri 
bwlib xizmat qilgan, 1526 yildan keyin Balxda Kamoluddin qwnoq madrasasida 
h’andasadan dars bergan. 
Xoja Bah’ouddin Hasan wzining «Muzakkiri ah’bob» nomli asari (1566-
1567 yilda ёzilgan) bilan shuh’rat topgan. Asar Juyboriy xojalardan xoja 
Muh’ammad  İslom (1493-1563 yy.)ga bag’ishlangan va XVI asrning birinchi 
yarmida Buxoroda wtgan 261 turkiyzabon shoirlar h’aqida qisqacha malumot 
keltirgan. 
«Muzakkiri ah’bob» qisqa swzboshi, muqaddima, twrt bob va xotimadan 
iborat. 
Swz boshida mazkur asar muallifi oldiga qwyilgan vazifa, uning mazmuni 
h’aqida malumotlar keltiriladi. Unda aytilishicha, olim wz asarini Alisher 
Navoiyning «Majolis un-nafois» tazkirasining davomi sifatida ёzgan. 
Muqaddima qismida sheriyatda qalam tebratgan Shayboniy sultonlar; 
Shayboniyxon, Ubaydullaxon, Abdullatif Sulton, Rustam Sulton, Abdulazizxon, 
Sulton Said Sulton, Juvonmard Alixon, Dwstmuh’ammad Sulton, Abulg’ozi 
Sulton va Boburiylardan Humoyun, Akbar, Komron Mirzo, Mirzo Askariy, 
Hindol, Xon Mirzalar h’aqida qisqacha malumot va sherlaridan namunalar 
keltirilgan. Asarda Shayyuoniyxonning 1487-1488 yillari Buxoroda kechgan 
h’aёti h’aqida keltirilgan malumotlar benih’oyat qimmatlidir.  
Aytilishicha, Shayboniyxon Buxoroga Temuriyzoda Sulton Ah’mad 
Mirzo (1469-1494 yy.) va Buxoro h’okimi amir Abduali tarxonning taklifi bilan 
kelgan. Shayboniyxon bir yil ichida Buxoroning Omonkent qishlog’ida istiqomat 
qilgan va xoja Bah’ouddin Naqshbandning nabirasi xoja MirMuh’ammad 
Naqshband wsha vaqtda bobosining Qasri orifondagi mozorida mutavalliy bwlib 
xizmat qilar edi. Shayboniyxon undan naqshbandiylik talimotini wrgandi. Piri 
Shayboniyxonga yaqin orada ulug’ martabaga erishishini karomat qilgan. 
Tazkiranavis, «kwp vaqt wtmay, 12 yildan keyin, Shayboniyxon Turkistondan to 
Domg’ongacha chwzilgan katta mamlakatga ega bwldi», degan. Undan tashqari, 
muqaddimada shayboniyzodalardan Rustam Sulton, Abdulazizxon va 
Juvonmard Alixonlarning shaxsiy h’aёti h’aqida h’am qimmatli malumotlar 
kedtiriladi. 
Asarning birinchi bobida muallif wzi shaxsan tanish bwlmagan, tazkira 
tuzilmasdan ancha ilgari olamdan wtgan, buxorolik 84 shoirning h’aёti va 
ijodidan namunalar keltiriladi. 
İkkinchi bobda muallif bilgan, lekin tazkira ёzilmasdan sal ilgari h’aёtdan 
kwz yumgan 64 buxorolik shoir h’aqida malumot keltiriladi. 
Uchinchi bob tazkira ёzidaёtganda h’aёt bwlgan 59 buxorolik shoir ijodiga 
bag’ishlanadi. 
Va nih’oyat,twrtinchi bobda muallif bilan zamondosh, lekin u bilan tanish 
bwlmagan  44 nafar movarounnah’rlik shoir ijodidan namunalar keltirilgan. 
Xotimada muallif wzining ota-bobolari h’aqida, xususan ulug’ bobosi 
Abdulvah’h’obxoja, otasi Podshoh’xoja va birmuncha vaqt Shayboniy 

---

 
184
Rustamxonning xizmatida  shayxulislom lavozimida bwlgan inisi 
Abdussamadxoja h’aqida, shuningdek, ruboiynavis shoir Shoh’xoja h’aqida 
zarur malumotlar keltirgan. 
Tazkirada, shoirlikni wziga kasb-h’unar qilib olgan shoirlar bilan bir 
qatorda, boshqa kasb-h’unar egalari, masalan, savdo-sotiq, tabiblik, xattotlik, 
rassomlik, memorlik va boshqa h’unarmand shoirlar ijodidan h’am namunalar 
keltirilgan. Ularning orasida olimlar h’am bwlgan. Masalan, mashh’ur shoir 
Muh’ammad Solih’ning wg’li Mirzo Ulug’bek h’aqida bunday malumot 
keltirilgan; u XVI asrning boshlarida Niso viloyatining h’okimi bwlgan. Hasan 
Nisoriyning otasi Darun h’okimi Podshoh’xoja bilan dwst bwlgan. Ular tez-tez 
bir-birlarini ziёrat qilib turganlar va shoirlarning majlislarini uyushtirib 
turganlar. 
Ushbu asarda Shayboniy h’ukmdorlardan Ubaydullaxon zamonida Buxoro 
va Samarqandda bunёd etilgan masjid, madrasa va xonaqoh’lardan tashqari, 
kwpriklar, suv inshootlari va kutubxonalari h’aqida h’am malumotlar 
uchratamiz. Buxoroyi sharifda qurilgan Mir Arab madrasasi, Piri Marza 
qishlog’ida qurilgan chorbog’, meh’tar Qosim tarafidan Kwh’ak darёsi ustiga 
qurilgang kwprik, Abdulazizxon tarafidan Buxoro shah’rida bunёd etilgan 
kutubxona shular jumlasidandir. 
Umuman, xoja Hasan Nisoriyning «Muzakkiri ah’bob» asari 
Wzbekistonning XVI asrning birinchi yarmidagi adabiy muh’iti va madaniyatini 
wrganishda muh’im manba bwlib xizmat qiladi. 
Asarning qwlёzma nusxalari Rossiya, Wzbekiston va xorijiy mamlakatlar 
kutubxonalarida mavjud. Uning wzbekcha tarjimasi 1993 yili Toshkentda İsmoil 
Bekjonov tomonidan chop etilgan.