Toshkent moliya instituti "bank ishi" kafedrasi "bank ishi"

Kredit  oluvchi  –  kredit  munosabatlarida  kredit  oluvchi  sifatida  ishtirok  etuvchi 
shaxs.  Kredit  oluvchi  sifatida  aholi,  davlat,  banklar  va  boshqa  shaxslar  qatnashishi 
mumkin. Kreditor berilgan kredit uchun iqtisodiy foydani aniq foiz ko’rinishida undirsa, 
qarz  oluvchi  kredit  yordamida  ishlab  chiqarish  uzluksizligini  ta’minlash,  shuningdek 
ishlab chiqarishni kengaytirish orqali ko’zlagan iqtisodiy foydasiga erishadi.  
   Kreditning  mohiyati  uning  funksiyalarida  yanayam  aniqroq  namoyon  bo’ladi. 
Kreditning  funksiyalari  turli  iqtisodiy  adabiyotlarda  turlicha  usulda  va  miqdorda 
keltirilgan. Ayrim adabiyotlarda kreditning funksiyalari ikkita deyilsa, boshqalarida beshta 
funksiyadan  iborat  deyilgan.  Iqtisodchi  olimlarning  fikrlariga  tayangan  holda  quyida 
kreditning funksiyalari keltirilgan: 
1)  qayta taqsimlash funksiyasi; 
2)  muomala jarayonini tezlashtirish; 
3)  pullarni muomalaga chiqarish va naqdlashtirish; 
4)  pul kapitalini jamg’arish va markazlashuvini jadallashtirish;  
   Kreditning funksiyalari ichida  qayta taqsimlash funksiyasi asosiy funksiyalaridan 
biri  hisoblanadi.  Kreditning  qayta  taqsimlash  funksiyasi  orqali  ssuda  kapitali 
iqtisodiyotning tarmoqlari o’rtasida, qaytarish sharti  asosida joylashtiriladi.  
Kreditning  muomala  jarayonini  tezlashtirish  funksiyasi  mamlakat  pul  muomalasi, 
pul massasi, pulning aylanish tezligiga bevosita ta’sir qiladi.  
Kapital  to`planishining  jadallashuvi  va  markazlashuvi.  Kapital  to`planishi  jarayoni 
iqtisodiy rivojlanishning barqarorlashuvi va xo`jalik yurituvchi subyektning o`z maqsadiga 
erishishining  muhim  sharti  hisoblanadi.  Bu  ishlab  chiqarishni  kengaytirish  uchun  kredit 
yordamida katta hajmdagi mablag`ga ega bo`lishga imkon yaratadi. Ushbu funksiya rejali 
iqtisodiyot davrida rivojlanmagan va mablag`lar bilan ta`minlanmagan faoliyat jabhalarini 
moliyaviy mablag`lar bilan ta`minlash jarayonini sezilarli tezlashtiradi. 
                                                           
66
 A. A. Omonov , T. M. Qoraliyev “Pul kredit va banklar”  “Iqtisod-moliya “ Toshkent. 2012 yil 157 bet. 

---

272 
 
Muomalaga to`lov vositalarini chiqarish. Bu funksiyani amalga oshirish jarayonida kredit 
faqatgina  tovar  emas,  balki  pul  muomilasining  jadallashuviga,  undan  naqd  pullarni  siqib 
chiqarib,  to`lovlar  aylanishining   tezlashuviga  ijobiy  ta`sir  ko`rsatadi.  Kredit  tufayli  pul 
muomalasi  doirasiga  veksel,  chek,  kredit  kartochkalari  kabi  vositalar  kiritilib,  naqd  pulli 
hisob-kitoblarni,  naqd  pulsiz  hisob-kitoblarga  almashtiradi.  Bu  esa  ichki  va  tashqi 
bozordagi  iqtisodiy  munosabatlar   mexanizmini  osonlashtiradi  va  tezlashtiradi.  Bu 
masalani  hal  etishda  tijorat  krediti   zamonaviy  tovar  almashinishining  kerakli  elementi 
sifatida muhim o`rin tutadi.