O`quv materiallari

Agentlik munosabatlari nazariyasi 

Iqtisodiy  munosabatlarda  har  bir  sub’ekt  doimo  oʻz  manfaatlarini 

qanoatlantirish  uchun  intiladi  va  bu  manfaatlar  biznes  yuritish  jarayonida  har  doim 

ham  mos  kelavermaydi.  Agentlik  tushunchasi  ikki  ishtirokchi  oʻrtasidagi 

munosabatda  ulardan  birining  (buyurtmachi,  prinsipal)  oʻz  funksiyalarini  boshqa 

---

21 

 

shaxsga, ya’ni agentga oʻtkazishini anglatadi. Korporativ moliyani boshqarish nuqtai 

nazaridan  eng  muhim  agentlik  munosabatlari  sifatida  mulkdorlar  va  menejerlar 

oʻrtasidagi  munosabatlar,  shuningdek  kreditorlar  va  aksiyadorlar  oʻrtasidagi 

munosabatlarni  keltirish  mumkin.  Masalan,  biznesda  kapital  egalari  moliyaviy 

boshqaruv qarorlarini qabul qilish uchun yollanma menejerlar (agentlar)ni jalb qilish 

holatlari  tez-tez  yuzaga  kelib  turadi.  Lekin  menejerlar  oʻz  ish  joyini  saqlash, 

karerasini  rivojlantirish,  ish  haqini  oshirish  va  boshqa  maqsadlarda  shaxsan  oʻzi 

uchun  foydali,  biznes  egasi  uchun  esa  zararli  qarorlar  qabul  qilishi  mumkin. 

“Prinsipal – agent” munosabatlarida yuzaga keladigan nizolarni iqtisodchilar agentlik 

muammolari, agentlik nizolari yoki manfaatlar toʻqnashuvi natijasidagi muammolar, 

deya  ataydilar.  Agentlik  munosabatlari  nazariyasi  agentlik  munosabatlarida  yuzaga 

keladigan  muammolarning  mohiyati  va  yuzaga  kelish  sabablarini  oʻrganadi, 

shuningdek  ularning  oldini  olish  yoki  salbiy  oqibatlarini  kamaytirish  imkonini 

beruvchi metodlar va instrumentlarni ishlab chiqadi.