Mavzu: Jahon moliyaviy iqtisodiy inqirozi davrida bank kapitali va uning samaradorligini oshirish yo’llari

7.  Shu’ba  korxonalarning  nazorat  paketi  bo‘lmagan  aksiyalari.  Uning  hisobiga 

bank boshqa tarmoqlarning korxonalarida ulushga ega bo‘lishi mumkin.   

 

 

 

2-bob. Bank kapitalining miqdorini hisoblash va uning yetarliligi. 

             Mamlakatimiz  banklari  orasida  o‘ziga  xos  nufuzga  ega  bo‘lgan  respublika 

Davlat-tijorat  Xalq  banki  Samarqand  viloyat  hududiy  filialining  ayni  kunlarda  20  ta 

markaziy filiali, 49 ta mini bank, 211 ta shahobcha va sayyor kassalari, shuningdek 36 

ta  mahsus  kassalari  faoliyat  ko‘rsatmoqda.  Ulardagi  1289  nafar  xodimlar  tomonidan 

jismoniy  va  huquqiy  shaxslarga  moliyaviy  xizmat  ko‘rsatib  kelmoqda.

Bugungi  kunga 

kelib  bank  xizmatlaridan  foydalanayotgan  mijozlari  soni  439,5  ming  taga  yetdi. 

Ularning  3,8  mingtasini korporativ  mijozlar, shuningdek, kichik biznes va tadbirkorlik 

sub’ektlari tashkil etsa, 435,7 mingtasi jismoniy shaxslardan iborat. 

2009  yil  yakunlariga  ko‘ra,  bankning  jami  aktivlari  55,4  mlrd.,4  mlrd.  So‘mga 

ko‘payishiga  erishildi.  Jami  aktivlarning  45638,0  million  so‘mi,  ya’ni  82,4  foizi 

daromad keltiruvchi aktivlarni tashkil qildi.  

2009 yil yakunlariga e’tibor qaratadigan bo‘lsak, bank kapitali 2666,7 million 

so‘mga yoki ushbu ko‘rsatkich yil boshiga nisbatan 614,9 million so‘mga ko‘payishga 

erishganiga guvoh bo‘lamiz. Yagona moliyaviy dastur asosida faoliyat yuritilgani bois, 

bankimiz joriy yilning uchinchi choragini 323,9 million so‘m sof foyda bilan yakunladi. 

2009 yil 25 iyulda o‘tkazilgan navbatdan tashqari Davlat-tijorat Xalq banki aksiyadorlar 

yig‘ilishida ustav kapitalini qo‘shimcha aksiyalar joylashtirish orqali oshirish to‘g‘risida 

qaror qabul qilindi.Joriy yilda bank ustav kapitali 30 mlrd. So‘mga oshirildi va e’lon 

qilingan ustav kapital qo‘shimcha ravishda 60 000 dona oddiy aksiyalar yopiq tarzdagi 

joylashtirish orqali 130 mlrd. So‘mga yetkazildi.Qo‘shimcha tarzda chiqarilgan 

aksiyalar joylashtirilishi yakuni bo‘yicha Xalq banki ustav kapitalida aksiyadorlar 

ulushi quyidagicha tashkil etdi: O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi – 66,3 mlrd. 

So‘m (51,0%), O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki – 63,7 mlrd. So‘m (49,0%). 

Xalq bankida mijozlar manfaatlarining doimo ustuvorligi bois,ham ko‘rish mumkin. 

Chunonchi,  2010  yil  1  yanvar  holatiga  resurs  bazasi  52,1  mlrd.  So‘mni  tashkil  qilib, 

ushbu  ko‘rsatkich  yil  boshiga  nisbatan  19,2  mlrd.  So‘mga  ko‘paydi.  Mazkur 

ko‘rsatkichlarning  asosan  jismoniy  va  yuridik  shaxslarning  bankka  jalb  qilingan 

mablag‘lari  hisobidan  o‘sishiga  erishildi.  Bu  esa,  o‘z  navbatida,  bank  filiallarining 

hududlarni  rivojlantirish  dasturlariga  kiritilgan  investitsion  loyihalarni  moliyaviy 

qo‘llab-quvvatlash,  ishlab  chiqarish  jarayonlarini  texnik  va  texnologik  yangilash  va 

modernizatsiyalash jarayonlarida bankning ishtirokini kengaytirish va iste’mol bozorini 

kreditlash orqali aholi farovonligini oshirishdagi bank tomonidan amalga oshirilayotgan 

ishlarni yanada jonlantirish imkoniyatlarini oshirdi. Erishilayotgan yutuqlar ham shunga 

yarasha bo‘layapti. Buni raqmlardan  

---

Bankning Samarqand viloyat filiallari tomonidan bankning barqarorligi, uning 

raqobatdoshligini oshirish nuqtai-nazaridan optimal va har taraflama muvozanatlashgan 

kredit portfelini shakllantirish asosida bir qator ishlar olib borilmoqda. 

Joriy yil 1 aprel holatiga ko‘ra, viloyat bo‘yicha jami kredit qo‘yilmalari 52,7 mlrd. 

So‘mdan iborat bo‘lib, shundan 34,5 mlrd. So‘mini uzoq muddatli kreditlar va 4,7 mlrd. 

So‘mdan ortig‘ini agrar soha sub’ektlariga ajratilgan imtiyozli kreditlar hamda 911,9 

million so‘mini lizing amaliyotlari bo‘yicha ajratilgan mablag‘lar tashkil etadi. Bank 

 filiallari tomonidan ajratilgan bu mablag‘lar, asosan tadbirkorlik sub’ektlari tomonidan 

oziq-ovqat  va noziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarishni kengaytirishga hamda 

dehqon-fermer xo‘jaliklari faoliyatlarini rivojlantirishga xizmat qilmoqda. 

Ma’lumki, mamlakatimizda oxirgi yillarda nooziq-ovqat iste’mol tovarlari ishlab 

chiqarishni kengaytirish masalasiga katta e’tibor qaratilayotir. Bunday maqsadlardagi 

loyihalarni moliyalashtirish esa Xalq banki Samarqand viloyat filiali jamoasining 

doimiy diqqat e’tiborida. Ushbu yo‘nalishlarga o‘tgan yili 2,4 mlrd. So‘m yo‘naltirildi. 

Joriy yilning birinchi choragi davomida  esa 1,2 mlrd. So‘mga yaqin miqdorda kreditlar 

ajratilib, korxona va tashkilotlar tomonidan yangi ishlab chiqarishni tashkil etish va 

kengaytirish evaziga 125 nafar ish o‘rni yaratildi. 

Bundan tashqari, «Qishloq taraqqiyoti va farovonligi yili» Davlat dasturiga muvofiq 

bank tomonidan qator ishlar amalga oshirildi, Chunonchi, chetdan naslli mollar sotib 

olib kelish uchun 155,0 million so‘m parrandachilik xo‘jaliklarini tashkil qilish uchun 

581,0 million so‘m, xizmat ko‘rsatish va servis sohalarini rivojlantirish uchun 632,9 

million so‘m, qurilish materiallari ishlab chiqarishga 230,0 million so‘m miqdorida 

maqsadli kreditlar ajratilgan. 

Shuningdek, Vazirlar Mahkamasining «Qishloq xo‘jaligi korxonalari g‘alla 

yetishtirish harajatlarini tijorat banklari tomonidan imtiyozli kreditlash» qarori ijrosini 

ta’minlash yuzasidan joriy yil g‘alla hosilini yetishtirish uchun 341 ta fermar xo‘jaligiga 

3,9 mlrd. So‘mdan ortiq miqdorda imtiyozli kreditlar ajratildi. 

Viloyat filiallarida Vazirlar Mahkamasining «Plastik kartochkalar asosida hisob-

kitob qilish tizimini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi qarori 

talablaridan kelib chiqqan holda, maqsadli tadbirlarning amalga oshirilishi davom 

ettirilmoqda. O‘tgan 2009 yil davomida bank mijozlariga jami 17,4 ming dona plastik 

kartochkalar emissiya qilindi. Fuqarolarga chakana savdo sub’ektlarida harid qilingan 

tovarlar mahsulotlar, shuningdek, korxona va tashkilotlar tomonidan ko‘rsatilgan 

xizmatlar uchun naqd pulsiz hisob-kitoblarni amalga oshirish imkoniyatlarini yaratish 

maqsadlarida joylarda chakan savdo va pulli xizmat shahobchalarida 472 ta savdo 

terminallari, bank filiallarida 1 tadan bankomat va infokioskalar o‘rnatildi. Terminallar 

orqali 2009 yil davomida o‘tkazilgan transaksiyalar xajmi 226,3 mlrd. So‘mdan ortiqni 

tashkil etdi, shundan savdo aylanmalari 223,4 mlrd so‘mdan iborat bo‘ldi. 

Aholining bo‘sh pul mablag‘larini omonatlarga jalb qilish bank jamoasining muhim 

vazifalaridan biri hisoblanadi, — deydi bankning Jamg‘arma ishlarini rivojlantirish va 

qimmatli qog‘ozlar sho‘’basi mudiri Jalol Qurbonov. — Bu borada ko‘rilgan chora-

tadbirlar natijasida 2010 yil 1 yanvar holatiga mavjud bo‘lgan 9,1 milliard so‘mlik 

muddatli va jamg‘ariluvchi omonatlar qoldig‘i joriy yilning 1 aprel holatiga kelib 9,6 

---

milliard so‘mga yetkazilishiga yoki 491,1 million so‘mga oshirilishga erishildi. Aholi 

omonatlari xajmining o‘sishida bank mijozlari uchun manfaatli va jozibali shartlarga 

asoslangan yangi omonat turlarining amaliyotga joriy qilinishi ham muhim o‘rin tutdi. 

Natijada, yangi «Ko‘klam-2» omonatiga 207,1 million so‘m, «Sayohat-2» yutuqli 

omonatiga 7,3 million so‘m, «Navro‘zi olam» yutuqli omonatiga 43,3 million so‘m 

miqdoridagi bo‘sh pul mablag‘lari jalb qilinib, bank filiallari resurs bazasining 

kengayishi hamda investitsion salohiyatining mustahkamlanishiga zamin yaratdi. 

 Aholiga bank xizmatlaridan foydalanish imkoniyatlarini kengaytirish maqsadida 

tizim tarmog‘ini kengaytirish va optimallashtirish yuzasidan maqsadli tadbirlar amalga 

oshirildi. Jumladan, Vazirlar Mahkamasining 511-sonli qarori ijrosini ta’minlash 

maqsadida aholiga foydalanilgan elektr energiyasi, gaz uchun to‘lovlarni amalga 

oshirilishida qulaylik yaratish maqsadida tuman va gaz elektr tarmoqlar korxonalari 

qoshida 33 ta maxsus kassalar faoliyati tashkil etildi. Xalq banki muassasalari orqali 

o‘tgan yil davomida aholidan 18,9 milliard so‘mdan ortiq miqdordagi kommunal 

to‘lovlar qabul qilindi. 

O‘zbekiston Respublikasining «Fuqarolarning jamg‘arib boriladigan pensiya 

ta’minoti to‘g‘risida»gi qonunini amalga oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi 

hukumat qarori ijrosini ta’minlash maqsadida, Xalq bankining barcha filiallarida 

tegishli bo‘linmalar tashkil etilib, ularga alohida mutaxassislar tayinlandi.  

2010 yil 1 yanvar holatiga ko‘ra taqdim etilgan 580,8 ming nafar tizim 

ishtirokchisiga oid ma’lumotlar yagona bazaga kiritilib, hisobvaraqlari ochilishi 

ta’minlangan va boriladigan pensiya daftarchalari tarqatilgan.  

Xulosa qilib aytganda, yuqorida keltirilgan raqamlar shuni ko‘rsatadiki, Xalq banki 

Samarqand viloyat filiali jamoasi bank tizimini rivojlantirishga qaratilgan hukumat 

dasturlarining izchillik bilan ijrosini ta’minlashda ishtirok etgan holda, mijozlarga 

namunali moliyaviy xizmatlar ko‘rsatmoqda.  

Xalq banki — mening, sizning, uning ... demak, aholining barcha toifalari uchun 

xizmatga tayyor ekanligi amalga oshirilayotgan ishlardan yaqqol ko‘rinib turibdi.