|
3.2 Avtotransport vositalari shovqiniga qarshi maxsus ekranlarning
konstruktiv yechimlari
Bugungi kunda sayyoramiz aholisining energoresurslar bilan ta’minlanganlik
muammosi hayotiy muhim hisoblanmoqda. Hozirgi davrda insonlar yiliga 16
megatonna uglevodorod yoqilg’isini sarflamoqda va bu son yildan yilga ortib
bormoqda (Xitoyda 5 marotaba).
Shu munosabat bilan bizga yangidan yangi energiya manbaalari, ishlab
chiqarishda, energetikada, energiyani yetkazib berish va sarflashda tubdan
o’zgarishlar, zamonaviy texnologiyalarni joriy qilish zarur bo’ladi.
Yevropaning
rivojlangan
davlatlari
ham
energetikada
uglevodorod
manbaalaridan foydalanishni bosqichma bosqich kamaytirish yo’liga o’tishmoqda.
Nemis mutaxasislari 2050-yilga qadar uglevodorod manbaalarida ishlaydigan
elektrostansiyalardan voz kechishni rejalashtirgan, Yaponiyada sodir bo’lgan
ayanchli voqealardan so’ng esa Germaniya atom elektrostansiyalaridan voz kechib,
ularning barchasini berkitishga qaror
qildi.
Yuqoridagilarning
barchasini
inobatga
olgan
holda
aytish
mumkinki hozirda muqobil energiya
manbaalari orasida yuqori mavqega
ega bo’lgan quyosh energiyasidan
foydalanish dolzarbligicha qolmoqda.
Xorij
tajribasi
shuni
ko’rsatmoqdaki, quyosh energiyasidan foydalanishning oqilona yo’li bu quyosh
panellarining biror qurilish konstruksiyasi bilan integratsiyasini (12-rasm)
ta’minlash, masalan biror savdo yoki sanoat binosi devori yo bo’lmasa tom qismiga
60
joylashtirish orqali. Shu bilan bir qatorda quyosh panellari va shovqindan
himoyalovchi ekranlar integratsiyasi ham samarali hisoblanadi. Masalaga bunday
yondoshish shovqindan samarali himoya bilan bir qatorda muqobil tarzda
olinadigan elektr energiyasi degani hamdir.
Quyosh panellari bilan integratsiyalashgan shovqindan himoyalovchi
ekranlarni loyihalash jarayonida quyidagi noqulayliklar ham borki ularni e’tiborga
olish muhim hisoblanadi:
- Quyosh panellarining ifloslanishi va buzilishi;
- Panellarni joylashtirishdagi jismoniy cheklovlar;
- Shamol qarshiligi;
- Vandalizm va o’g’rilik;
Yuqoridagi
qiyinchiliklarga
qaramasdan
quyosh
panellari
bilan
integratsiyalashgan shovqindan himoyalovchi ekranlarning talaygina ustunliklari
ham mavjud. Shuni aytish joizki, jahon miqyosida 2015-yilning o’zida quyosh
energiyasi iste’moli 2012-yilga qaraganda 50% ga oshdi. 2015-yilda quyosh
energiyasidan olingan umumiy elektrenergiya miqdori taxminan 227 GWt ni
tashkil etgan bo’lsa undan 9% (20,43 GWt) quyosh panellari bilan
integratsiyalashgan shovqindan himoyalovchi ekranlar hisobiga to’g’ri keladi.
Quyosh
panellaridan
shovqindan himoyalovchi
ekranlarda samarali
foydalanish uchun ekranning har bir metr masofasida 1-5 m
2
gacha panellarni
joylashtirish maqsadga muvofiqdir. Shuni ham aytib o’tish joizki quyosh
panellaridan ekran vazifasida foydalanish ham mumkin, lekin bu holda shovqindan
samarali himoyani ta’minlash uchun panelning har bir m
2
og’irligi 25 kg dan kam
bo’lmasligi zarur. Madrid universitetida o’tkazilgan tajribalar shuni ko’rsatdiki
ekran vazifasini bajaruvchi quyosh panellari shovqinni 32 dB gacha kamaytirish
imkoniyatiga ega ekan.
61
Hozirgi kunga kelib quyosh panellarini shovqindan himoyalovchi ekranlarda
qo’llashning asosoy 6 xil turi mavjud. (13-rasm)
Ekspluatatsiya natijalaari shuni ko’rsatdiki Zig-zag usulida ekranlarga
o’rnatilgan quyosh panellari eng yuqori shovqin qaytarish xususiyatiga ega ekan.
Vertikal ikkiyoqlama quyosh panellari esa Shimol-Janub yo’nalishidagi avtomobil
yo’llarida yuqori samarali hisoblanadi.
Quyosh panellari bilan integratsiyalashgan shovqindan himoyalovchi
ekranlarning afzalliklari quyidagilardir:
- Quyosh batareyasi narxining pasayishi (asos bo’lib shovqindan himoyalovchi
ekran hizmat qilayotgani uchun);
- Katta shaharlarda tanqis va baxosi yuqori bo’lgan yer resursidan nafaqat
shovqindan himoya vositasi sifatida balki, muqobil energiya ishlab chiqarishda
ham foydalanishdir;
- Omma tomonidan ijobiy baxolanishi;
13-rasm. Shovqindan himoyalovchi ekranlar va quyosh panellari integratsiyasi
62
- Ham shovqindan aziyat chekayotgan ham elektr energiyasiga muhtoj
rayonlarda joylashtirilishi;
- Ekologik holatga ijobiy ta’siri;
Biz taklif qilayotgan g’oya shovqindan himoyalovchi ekranlar va quyosh
panellarini birlashtirib, ularni yagona, maxsus konstuksiyada namoyon etishdir.
Yildan yilga eskirib borayotgan, atrof muhitga zararli ta’siri yuqori bo’lgan
an’anaviy energiya manbaalaridan bosqichma bosqich voz kechib, muqobil
energiya manbaalaridan oqilona foydalanish bizni bu g’oyani ilgari surishga
undadi. Quyosh panellari orqali elektr energiyasini olish hozirda rivojlangan
davlatlarda ommalashmoqda. Ammo shovqinsiz va tabiatga bezarar panellar orqali
tuganmas quyosh energiyasidan foydalanish katta hududlarni talab etadi. Biz taklif
etayotgan g’oyada esa panellar uchun maxsus hududlar zarur emas. Bizning
maqsadimiz ularga yagona konstruktiv yechim bo’yicha taklif berishdir. (14-rasm)
Shu o’rinda biz yoshlar ham yurtboshimiz yaratib berayotgan imkoniyatlardan
to’gri foydalangan holda yangidan yangi g’oyalarni ilgari surishimiz maqsadga
muvofiq deb bilaman.
14-rasm.
63
Xulosa o’rnida shuni aytish joizki quyosh panellari bilan integratsiyalashgan
shovqindan himoyalovchi ekranlarning salohiyati quyoshli o’lkamizda yuqoridir.
Yurtimizda barja jabhalarda ro’y berayotgan tub o’zgarishlar, zamonaniy
loyihalarning hayotga tatbiq etilayotganligi bizni ham o’z yo’nalishimiz bo’yicha
yangidan yangi g’oya va takliflar berishga undaydi. Biz taklif etayotgan g’oyani
amalga oshirish bilan yuqorida keltirilgan qulaylik va afzalliklar bilan birgalikda
shaharlarimiz yangicha va zamonaviy ko’rinishga keladi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
