O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi buxoro muhandislik-texnologiya instituti

Uzluksiz 
va 
diskret 
ob`ektlarni 
ishlab 
chiqishdagi 
TZ                                          
shakllari. 
 
 
Boshqa  uzluksiz  ob`ektlarni  ishlab  chiqishda  ham  TZ  bir  xil  shaklga  ega. 
Masalan,  gidravlik  turbinalarni  loyihalashda  TZ  ga  foydali  quvvat,  turbina  valining 
aylanish  chastotasi,  KPD  kabi  chiqish  parametrlari  bo`yicha  talablar  qo`yiladi.  Bu 
erda  tashqi  parametrlar  bilan  turbinaning  ishchi  bosimiga  nisbatan  beriladi. 
Turbinaning  asosiy  elementlari  ishchi  uchun,  ichki  parametrlar  –  kuraklarning 
shaklini, o`zaro joylashuvini va geometrik o`lchashlarni tavsiflaydigan kattaliklardir. 
Sosli kuchsiz uzatishni loyihalashda chiqishda parametrlari uzatishlar soni va KPD da 
uzatishlar  bo`ladi,  uzatishlar  soni  etaklanuvchi  va  etaklovchi  vallarning  aylanish 
chastotalari  nisbatiga  tendir.  Ichki  parametrlar  bilan  g‘ildirakning  tishlari  soni  va 
diametriga nisbatan beriladi. 
 
Diskret  ob`ektlar  uchun  texnik  topshiriq  (  TZ)  odatda  bir  necha  boshqa 
ko`rinishlarga  ega  bo`ladi.  Radioelektron  tizimning  bir  necha  mantiqiy 
qurilmalarining  ishlab  chiqishdagi  TT  (  TZ)  ni  ko`rib  chiqamiz:  to`rtta  kirish  va 
ikkita  chiqishga  ega  bo`lgan  qurilmaning  sxemasi  ishlab    chiqiladi.  Kirish  va 
chiqishlardagi  signallar  mantiqiy  o`zgaruvchilarni  ifodalaydi,  ya`ni  ikkita  mumkin 
bo`lgan kattalikni qabul qilish mumkin, bulardan biri 1 ni, ikkinchisini 0 ni bildiradi. 
Blokni funktsiyalash rostlik jadvaliga mos kelishi kerak. 
 
                         a
1
 a
2
 a
3
 a
4
 b
1
 b
2
 
                         0  0  0  0 0  0 
                         0  0  0  1 1  0 
                         0  0  0  0 0  1 
                          .  .   .   .  .  . 
                         1  1  1  1 1  1 
CHiqish signallarining kirish signallariga nisbatan oralig‘ini 0,3 mks dan oshmasligi 
kerak.  
Rostlik  jadvaliga:  a
1
-a
4
-kirish,  b
1
  va  b
2
  esa  chiqish  o`zgaruvchilaridir,  har  bir 
satr  navbatdagi  kirish  signallarining  kombinatsiyasi  olingandagi  signallarning  talab 
qilingan kattaligiga chiqishga beradi.  
Mantiqiy  sxemalarni  loyihalash  bosqichida  berilgan  TT  (TZ)  ni  bajarishdagi 
bosh  vazifa  bu  –  rostlik  jadvaliga  mos  xolda  funktsiyalashni  ta`minlovchi  va  bir 
necha  jihatlarga  ko`ra  optimallikka  ega  bo`lgan  sxemalarni  ishlab  chiqishda 
avtomatik  tarzda  TT  (TZ)  ga  kirib  ketadi,  bunda  oraliqlar  yig‘indisining  o`rniga 
alohida elementlarning oraliqlari ko`rsatib o`tilgan bo`ladi. 
Diskret  ob`ektni  loyihalash  tipik  TT  (  TZ  )  si  ishga  yaroqlilik  shartlari  va  bir 
necha  qo`shimcha  shartlar  va  cheklovlar  tavsifdan  iborat  bo`ladi,  ko`rinib  turibdiki, 
optimallik  mezonini  ko`rsatish  shart  emas,  chunki  uning  mavjud  bo`lishi  doimo 
zarurdir  .  Bunday  TT  (TZ)  ning  o`ziga  xosligi  albatta  tengliklar  yoki  tengsizliklar 
shaklida  bo`lishi  shart  emas,  ular  mantiqiy  tenglamalar  matnli  yoki  rostlik  jadvali 
ko`rinishga ega bo`lishi mumkin.  
                              

---

 Nazorat savollari:  
1.  Avtomatika tizimlarini loyihalashning asosiy bosqichlarini  
 sanab  o`ting.        
2.  Loyihalashdan oldingi bosqich haqida so`zlab bering.   
3.  Tajriba konstruktorlik ishi natijasi bo`lib nima?  
  hisoblanadi? 
4.  Ishchi loyihalash bosqichi xaqida so`zlab bering. 
5.  Texnik loyixalash bosqichida qanday misollar hal qilinadi.