O‟rganish usullari reja: Anatomiyani tekshirish usullari

sohalar (tomirlar) chap umumiy katorit arteriyasidir

33

.   

Qon  organizm  hujayralari  bilan  ovqat  hazm  qilish,  nafasayirish  organlari  orasida 

bog‗lovchi  bо‗lib  hisoblanadi..qon  tomirlar  uzluksiz  harakati  tufayligina  organlarni  hujayralari 

bilan bir-biriga bog‗laydi. Organizm doimiy ravishda qon bilan ta‘minlanishi tufayli hujayra va 

                                                           

33

Adolf Faller., Michael Schuenke-The Human Body - ―An Introduction to Structure and 

Function‖ ThiemeStuttgart · New Yorkhttp: //www.bestmedbook.com/2004  234-bet bet 

mazmun va moxiyatidan foydalanildi 

 

 

---

tо‗qimalarni tirikligini saqlab turadi.  Agarda bosh miya katta  yarim sharlar pо‗stloq hujayralari 

4-6 minut qon bilan ta‘minlanmasa pо‗stloq hujayralari halok bо‗la boshlaydi. 

Katta va kichik qon aylanish doirasi. 

Sut  emizuvchi  hayvonlar  va  odamlarda  qon  aylanish  yopiq  bо‗lib,  katta  va  kichik  qon 

aylanish doiralariga bо‗linadi. 

Katta qon aylanish doirasi yurakning chap qorinchasidan chiquvchi eng yirik arteriya aorta 

qon  tomiridan  boshlanib,  u  biroz  yuqoriga  kо‗tarilib  yoyni  hosil  qiladi.  Aorta  qon  tomiri  yirik, 

о‗rta diametrli arterial tomirlar va kapillyar tomirlarga bо‗linadi. Kapillyar yoki qil qon tomirlar 

bilan organizm hujayralari orasida modda almashinuvi sodir bо‗ladi. Arteriya kapillyarlarni vena 

kapellyarlarini,  sо‗ng  mayda  venalar,  venulalar,  sо‗ng  yirikroq  vena  tomirlarini  hosil  qiladi. 

Yirik vena tomirlari yuqorigi va pastki kovak venani hoyeil qilib yurakning о‗ng qо‗l bо‗lmasiga 

qо‗yiladi.  Qon  aylanishining  bu  doirasiga  katta  qon  aylanish  doirasi  deyilib,  bu  qon  aylanish 

doirasi organizm barcha hujayralarini qon bilan ta‘minlaydi. 

Kichik      qon  aylanish  doirasi  yurakning  о‗ng  qorinchasidan  о‗ika  ,  arteriyasi  bilan 

boshlanib,    о‗pkaga    boradi  u  yerda  arteriyey  о‗rta  arteriya,      kapillyarlarga  tarmoqlanib  о‗pka 

hujayralari  bilan  gaz  almashinuvini  hosil  qilib,  4  ta  о‗pka  venasi  bо‗lib  yurakning  chap 

bо‗lmasiga qо‗yiladi. 

Yurakning tuzilishi. 

Katta odamda  yurak konus shaklida bо‗lib, kо‗krak qafasida uchdan oir qismi chap tomonda 

uchdan  ikki  qismi,  о‗ng  tomonda  joylashgan  muskulli  organdir.  Yurak  uch  qavatdan  tashqi 

seroz-epikard, о‗rta muskul miokard va ichki yassi epiteliyadan endokard qavatlardan tashkil 

topgan. Tashki qavatyurak xaltasiga tutashib ketgan bо‗ladi. Odam yuragi bir biridan ajralgan 

о‗ng va chap bо‗laklarga bо‗linadi.  Yurakning о‗ng bо‗lagiga tanadan kelayotgan vena qon 

tomirlari qо‗yiladi. Chap bо‗lagiga о‗pkadan kelayotgan arteriya qoni bо‗lgan о‗pka venalari 

quyiladi. 

Yurakning har bir bо‗lagi ikkita kameradan: bо‗lmacha va qorinchalardan tashkil topgan. 

Shunday qilib, yurak tо‗rtta kameradan: ikkita yurak bо‗lmasi va