Davlatiy moliya

10-MAVZU: MOLIYAVIY VOSITACHILAR 

REJA: 

1. Banklar va kredit uyushmalari. 

2. Sug‘urta korxonalari. 

3. Pensiya fondlari. 

4. O‘zaro fondlar. 

5. Investitsion banklar. 

6. Venchur  korxonalariga  kapital  qo‘yuvchi  firmalar  va  aktivlarni 

boshqaruvchi firmalar. 

7. Axborot xizmatlarini ko‘rsatuvchi firmalar. 

1. Banklar va depozit-jamg‘arma muassasalari 

Moliyaviy vositachilar shunday firmalarki, ularning asosiy vazifasi moliya 

bozoridagi  mijozlarni  shaxsan  ular  ishtirokidagi  operatsiyalaridan  ko‘ra 

yuqoriroq samara beradigan moliyaviy mahsulot va xizmatlar bilan ta’minlashdan 

iborat.  Moliyaviy  vositachilarning  asosiylari  sifatida  banklar,  investitsiya  va 

sug‘urta  korxonalarini  ko‘rsatish  mumkin.  Ularning  moliyaviy  mahsulotlariga, 

boshqalar qatorida, chek hisobvaraqlari, kreditlar, ipotekalar, o‘zaro fondlarning 

qimmatli qog‘ozlari va keng ko‘lamli sug‘urta shartno-malari kiradi. Moliyaviy 

vositachiga  eng  oddiy  misol  sifatida  o‘zaro  fondni  olishimiz  mumkin.  U 

ko‘pchilik mayda investorlarning moliyaviy resurslarini birlashtiradi va yig‘ilgan 

mablag‘larni  qimmatli  qog‘ozlarga  qo‘yadi.  Bunday  fondlar  o‘z  operatsiyalari 

masshtabining kengligi tufayli qimmatli qog‘ozlar hisobi  va savdosida sezilarli 

darajada  tejamkorlikka  erishadi  va  tabiiyki,  mijozlarga  mablag‘larni  qimmatli 

qog‘ozlarga investitsiya qilishning bevosita fond bozoridagi qimmatli qog‘ozlar 

oldi-sotdisidan ko‘ra samaraliroq usullarini taklif qiladi.  

---

195 

Eng umumiy ko‘rinishda ularning tarkibini 11-rasmdagidek tasavvur etish 

mumkin. 

Hozirgi  kunda  banklar  eng  yirik  (aktivlari  nuqtai  nazaridan)  va  qadimiy 

moliyaviy vositachilar hisoblanadi. Birinchi banklar bundan yuzlab yillar avval 

Uyg‘onish davrida Italiya shaharlarida paydo bo‘lgan. Ularning asosiy funksiyasi 

hisob  va  kliring  operatsiyalarini  amalga  oshirish  uchun  to‘lov  mexanizmlarini 

taklif qilish bo‘lib, bu o‘sha paytda keskin o‘sish davrini boshdan kechirayotgan 

savdo-sotiqning tovar va xizmatlar bilan rivojlanishiga yordam bergan. Birinchi 

banklarni  ayirboshlovchilar  ochgan.  Aytish  joizki,  “bank”  so‘zi  "banca" 

(italyanchadan tarjima qilganda – suyanchiqli uzun kursi) so‘zidan kelib chiqqan. 

Sababi, 

ayirboshlovchilar 

pullarni  suyanchiqli  uzun  kursida  o‘tirib 

almashtirganlar. 

Bizning kunlarda bank deb nomlanuvchi ko‘pchilik firmalar kamida ikkita: 

omonatlarni  qabul  qilish  va  qarz  berish  funksiyalarini  bajaradi.  AQShda  bu 

turdagi muassasalar tijorat banklari deb nomlanadi.