Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

476

Odilqoriyev X.T. 

Davlat va huquq nazariyasi

jinoyatga mutanosib bo‘lishi lozim»

1

. Yuridik javobgarlikni belgilashda quyidagi 

prinsiplarga amal qilinadi:

Adolatlilik – aybdor bo‘lmagan shaxslarning javobgarlikka tortilishiga 

yo‘l qo‘ymaslik yoki sodir etilgan qilmishning isbotlanishi zarurligini talab eta-

di, shuningdek qo‘llanilayotgan jazo sodir etilgan jinoyatga mutanosib bo‘lishi 

lozim.

Qonuniylik – huquq qoidalari talablarini qat’iy va aniq joriy etishdan 

iborat bo‘lib, yuridik javobgarlikka nisbatan bu talab faqat vakolatli davlat or-

ganlari tomonidan qonunda belgilangan asoslarda hamda o‘rnatilgan tartibda 

amalga oshiriladi. Bunda muomalaga layoqatli shaxsga nisbatan u huquqqa zid 

xatti-harakat qilgan taqdirdagina jazo qo‘llanilishi lozim.

Gumanizm (insonparvarlik) – yuridik javobgarlikka tortish jarayonida 

qonunda nazarda tutilmagan usullar, ya’ni qiynoqqa solish, jismoniy azob 

berish kabi insonning sha’ni va qadr-qimmatini kamsituvchi holatlarga yo‘l 

qo‘ymaslikni talab etadi, ayniqsa, jazo tayinlanayotgan vaqtda inson 

huquqlarining oliy qadriyat ekanligi e’tiborga olinishi lozim.

Jazoning asoslanganligi – bunda jazo tayinlash vaqtida sud ishni har 

tomonlama chuqur o‘rganib, tahlil qilib, aybini isbotlab, keyin jazo tayinlashi 

lozim.

Maqsadga muvofiqlik prinsipi sodir etilgan qilmishga nisbatan javobar-

likning muqarrarligini anglatadi, chunki belgilangan jazo yuridik javobgar-

likning maqsadiga muvofiq bo‘lishi lozim.

Javobgarlikning muqarrarligi – yuridik javobgarlik faqat huquqbuzar-

lik asosida kelib chiqadi, u bilan bevosita bog‘liq. Sodir etilgan har qanday 

huquqbuzarlik uchun javobgarlik (jazo) albatta qo‘llanilishi shart, u muqarrar 

bo‘lmog‘i lozim. Hech bir huquqbuzarlik jazosiz qolmasligi shart.

Individuallik prinsipiga binoan sodir etilgan huquqbuzarlik uchun faqat 

aybdor shaxsning o‘ziga nisbatan javobgarlik qo‘llaniladi, jumladan, ota yoki 

onaning huquqbuzarligi uchun farzand yoki farzand uchun ota-ona javobgarlik-

ka tortilishi mumkin emas. Jamiyatda har bir shaxs sodir etgan huquqbuzarligi 

uchun o‘zi javob beradi.