Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

426

Odilqoriyev X.T. 

Davlat va huquq nazariyasi

Ijobiy xatti-harakatlarni sodir etishga sabab bo‘luvchi faol xulq-atvorni 

rag‘batlantiruvchi 

undovchi motivlarni shakllantirish huquqiy tartibga 

solishning bosh maqsadidir. Undovchi motivlarni shakllantirish ikki yo‘l bilan 

amalga oshiriladi:

birinchisi – faol xatti-harakat sodir etish majburiyatini yuklash;

ikkinchisi – ijobiy xatti-harakatni sodir etish huquqini berish (ijozat 

berish).

Shunday qilib, huquqiy tartibga solishning yuridik, ijtimoiy, ruhiy 

mexanizmlari jamuljam inobatga olingan taqdirdagina ko‘zlangan samaraga 

erishish mumkin.

---

427

XXI bob.

 Qonuniylik va 

huquqiy tartibot. Intizom

Adolatli, demokratik jamiyat va huquqiy 

davlat barpo etish jarayonida qonun ustuvor-

ligi va qonuniylik muhitini yaratish dolzarb 

ahamiyat kasb etadi. Zero, mustahkam qo-

nuniylik, qat’iy huquqiy tartibot huquqiy dav-

latchilikning mohiyatini tashkil etadi. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiya-

sining 14-moddasida mustahkamlangan qoidaga muvofiq «Davlat o‘z faoliyatini 

inson va jamiyat farovonligini ko‘zlab, ijtimoiy adolat va qonuniylik prinsiplari 

amalga oshiradi».

Mazkur konstitutsiyaviy norma nihoyatda insonparvar va ezgulik bilan 

yo‘g‘rilgan qoidadir. Unda adolat bilan qonuniylik g‘oyalari yonma-yon, uyg‘un 

holda e’tirof etiladi. Darhaqiqat, jamiyatda ustuvorlik qiladigan qonuniylik ta-

labi adolat mezonlari doirasida bo‘lmog‘i lozim. Shu ma’noda mamlakat Pre-

zidenti Sh. Mirziyoevning quyidagi fikrlari iboratlidir: «Xalqimiz azaldan yuk-

sak qadrlab keladigan, hamma narsadan ustun qo‘yadigan adolat tuyg‘usini 

hayotimizda yanada keng qaror toptirishni biz birinchi darajali vazifamiz, deb 

hisoblaymiz»

1

.

Qonuniylik talabi Konstitutsiyamizda o‘zining quyidagi talqinini topgan: 

«Davlat, uning organlari, mansabdor shaxslar, jamoat birlashmalari, fuqarolar 

Konstitutsiya va qonunlarga muvofiq ish ko‘radilar (15-modda)». «Qonuniylik 

prinsipi»ni barcha tomonidan mavjud qonunlarga og‘ishmay amal qilinishi va 

ularni qat’iy bajarilishi, deb talqin etish sobiq Ittifoq davrida ham mavjud 

edi. Mustaqillikka erishganimizdan so‘ng biz demokratik, insonparvar, adolatli 

jamiyat barpo etish sari yo‘l tutganimiz bois «qonuniylik prinsipi»ga yangicha 

«insoniy qiyofa» baxsh etish, uni inson manfaatlari nuqtayi nazaridan tushunish va 

talqin qilish tendensiyasi namoyon bo‘la boshladi. Avvalgi davrda «qonuniylik» 

faqat qonun normalariga qat’iy rioya etish, ularga bo‘ysunish sifatida tushuni-

lar edi. Endilikda qaror topayotgan yangi tendensiya, yangicha yondashuvga 

muvofiq, avvalo, rioya etilishi talab qilinadigan qonunlarning mazmuni adolat 

1 

Mirziyoyеv Sh. Erkin vа fаrоvоn, dеmоkrаtik O‘zbеkistоn dаvlаtini birgаlikdа bаrpо etаmiz. – T.: 

«O‘zbekiston», 2017. – 10-bеt.