Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

Huquqni qo‘llash – 

huquqni amalga 

oshirish shakli 

sifatida

3-§.

---

371

XVII bob.

 Huquqning harakatlanishi 

va uni amalga oshirish

roitida o‘z-o‘zidan amalga kiritilmaydi. Huquq normalari davlat majburlovini 

qo‘llash imkoniyatinigina nazarda tutadi. Amalda u vakolatli organlar tomoni-

dan qo‘llanilishi lozim. Bu organlar davlat majburlov choralaridan foydalanishning 

qonuniyligi, o‘rinliligi va maqsadga muvofiqligini tekshirishlari, zarur hollarda 

qonunda nazarda tutilgan doirada ularni muayyanlashtirishlari, ularni qo‘llash 

tartibini belgilashlari, ya’ni 

individual-huquqiy tartibga solishni amalga 

oshirishlari shart.

Shuningdek, huquqni qo‘llash huquqiy tartibga solish jarayonida (qat’iy 

qonuniylik sharoitida) davlat majburlovini amalga oshirishning birdan-bir yo‘li 

hisoblanadi. Bu huquqni amalga oshirishning huquqni qo‘llash amal qiladigan 

barcha shakllariga – foydalanish, rioya etish va bajarishga taalluqlidir.

Huquqiy tartibga solishni ta’minlovchi faoliyatni va shu munosabat bi-

lan davlat majburlovining qo‘llanilishini belgilovchi haqiqiy holatlar qatoriga, 

odatda, quyidagilar kiradi: a) subyektiv huquqni amalga oshirishga monelik qi-

luvchi holatlarning mavjudligi, yuridik majburiyatlarni bajarmaslik; b) yuridik 

javobgarlikka tortishni talab qiluvchi huquqbuzarlik sodir etilishi. 

Hokimiyatning qonunchilik va ijro tarmoqlariga mansub organlari yozil-

gan huquq normalariga asosan ish ko‘rishlari lozim. 

Huquqni qo‘llash – huquq 

ijodkorligi yoki ma’muriy organlarning davlat-hokimiyat vakolatlariga asoslan-

gan yuridik normalarni hayotga tatbiq etish borasidagi harakatlaridir. Bu yer-

da huquqiy tizimlarning o‘ziga xosligiga qarab muhim xususiyatlar mavjud 

bo‘lsa-da (avvalo, anglo-sakson guruhiga kiruvchi umumiy presedent huquqi 

tizimlari to‘g‘risida so‘z yuritilmoqda), biroq huquqni qo‘llovchi organ yozilgan 

huquqning davlat tomonidan belgilangan yoki qabul qilingan (tasdiqlangan) 

amaldagi yuridik normalari bilan ish ko‘radi.