Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

huquqiy munosabat ishtirokchisi deb tan olinadi.

Huquqdorlik – huquq sohibi, huquqiy aloqalar ishtirokchisi bo‘lish qo-

biliyatidir.

Huquqiy layoqat – shaxsning huquq normalariga muvofiq subyektiv 

huquq va yuridik majburiyatlarga ega bo‘la olish qobiliyatidir. Boshqacha ayt-

ganda, huquqiy layoqat jismoniy va yuridik shaxslarning subyektiv huquq va 

yuridik majburiyatlarga ega bo‘lish imkoniyati, qonunda nazarda tutilgan turli 

munosabatlarga kirishi qobiliyatidir. Insonlarda huquqiy layoqat ular tug‘ilgan 

paytda paydo bo‘lib, vafot etgunicha mavjud bo‘ladi. Huquq normalari huquqiy 

munosabat subyektlarining ular huquqiy layoqatiga mos tarzdagi harakatlanish 

mezoni va chegarasini belgilaydi. Huquq nazariyasida huquqiy layoqatning uch 

turi farqlanadi: umumiy, sohaviy va maxsus.

Umumiy huquqiy layoqat – har qanday shaxsning, yoki tashkilotning 

umuman huquq subyekti bo‘la olish imkoniyatidir. Bu imkoniyat tug‘ilgan 

(tashkil topgandan) boshlab mavjud bo‘ladi.

Sohaviy huquqiy layoqat – shaxs yoki tashkilotning u yoki bu huquq 

sohasida subyekt bo‘la olish yuridik qobiliyati. Turli huquq sohalarida subyekt 

bo‘lish uchun har xil talablar belgilangan. 

Maxsus huquqiy layoqat – muayyan lavozimni prezident, sudya, proku-

ror va h.k. egallash munosabati bilan vujudga keladigan huquqiy munosa-

batlarning ishtirokchisi bo‘lish qobiliyati. Bunday layoqat shaxsning muayyan 

huquq subyekti toifasiga mansub bo‘lishi bilan ham bog‘liq bo‘lishi mumkin 

(masalan, huquqni muhofaza etish organi xodimi).