Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

288

Odilqoriyev X.T. 

Davlat va huquq nazariyasi

Shunday qilib, shaxs va jamiyatning huquqiy madaniyati umuminsoniy 

qadriyatlar tushunchalari va insoniyat umumdemokratik yutuqlarining muhim 

natijasi hisoblanadi. Huquqiy madaniyat – huquqiy davlatning ajralmas qismidir. 

Huquqiy madaniyatning tarkibiy qismlari quyidagi elementlardan tashkil topadi: 

birinchidan, yuridik normalar tizimi bo‘lmish huquq; ikkinchidan, huquqiy muno-

sabatlar, ya’ni qonun bilan tartibga solingan ijtimoiy munosabatlar tizimi; 

uchin-

chidan, huquqni muhofaza qilish va ta’minlash faoliyati bilan shug‘ullanuvchi 

davlat va jamiyat institutlari tizimi bo‘lmish yuridik muassasalar; 

to‘rtinchidan, 

huquqiy ong, ya’ni huquqiy voqelikni ma’naviy jihatdan aks ettiruvchi tizim; 

beshinchidan, huquqiy xatti-harakat (ham qonuniy, ham qonunga xilof).

Qonunchilikda, davlat-huquqiy qurilishda, huquqiy tartibga solish va 

huquqiy madaniyat institutlari hamda mexanizmlarida ko‘z o‘ngimizda yuz 

berayotgan chuqur o‘zgarishlar, huquqiy rivojlanishning olamshumul, strategik 

istiqbollari va maqsadlari to‘g‘risida o‘ylash, mamlakatmizda yuz berayot-

gan  huquqiy islohotlarni jahondagi huquqiy rivojlanish jarayoni bilan «mu-

vofiqlashtirish», unda O‘zbekistonning o‘rni hamda ushbu o‘ringa mos islo-

hotchilik yo‘nalishlari va maqsadlarini aniqlash zarur. Bizning milliy huquqiy 

tizimimiz butunlay yangi asosda, jahon huquqiy jarayonining yutug‘i bo‘lgan 

demokratik prinsiplar negizida yangidan yaratilganligi shubhasiz. Konstitutsiyadan 

boshlab deyarli barcha qonunlarimiz tub o‘zgarishga uchradi. Qonunlarimizda 

huquq mustaqil demokratik davlatning huquqi bo‘lgan bugungi kun voqeligi hi-

sobga olindi. O‘zbekiston qonunlarida halqaro huquqning jahonda tan olingan 

prinsiplari va normalari o‘z ifodasini topdi va mustahkamlandi. Ular rivojlan-

gan mamlakatlar huquqiy tizimining ilg‘or yutuqlarini davom ettirdi, qadimiy 

mamlakatimizning tarixiy-huquqiy tajribasini qamrab oldi.

Huquqiy madaniyatning taraqqiyoti shaxs huquqlari va erkinliklari 

hajmining kengayishi, ularning himoyalanganlik darajasining kuchaytirilishi-

dir. Huquqiy taraqqiyot markazida shaxs, uning huquqlari, erkinliklari va qo-

nuniy manfaatlari hamda madaniyatida uning oliy qadriyatining, ya’ni «barcha 

narsalarning mezoni bo‘lgan inson»ning maqomini mustahkamlashga qara-

tilgan barcha huquqiy vositalar, mexanizmlar va institutlar turadi. Huquqiy 

davlatni shakllantirish vazifasini yuksak huquqiy madaniyatsiz amalga oshirib 

bo‘lmaydi. Xuddi shuningdek, huquq o‘ziga munosib oliy qadriyat o‘rnini olmas 

ekan, demokratik fuqarolik jamiyatini yaratib bo‘lmaydi. Hozirgi vaqtda xalqaro 

huquqning jahonda tan olingan prinsiplari va normalarining milliy huquqdan 

ustunligi e’tirof etilmoqda, bu huquqiy madaniyatimizga barcha ilg‘or taraqqiyot 

o‘zgarishlari uchun yo‘l ochmoqda, xalqaro huquqda o‘z ifodasini topgan 

umuminsoniy qadriyatlar va ideallarni huquqiy madaniyatimiz rivojlanishi 

uchun mezon va yo‘nalish sifatida belgilamoqda.

---