«sharq» nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi bosh tahririyati

63-rasm. 
Baliq terisining tuzilishi:  
1 – epiteliy; 2 – suyak tangacha.
64-rasm.
 Sudralib yuruvchilar terisining 
tuzilishi: 1 – muguz tangacha.
1
2
3
4
5
О
2
СО
2
1
65-rasm.
 Baqa terisining tuzilishi: 1 – shi-
limshiq bezi; 2 – zahar bezi; 3 – kapillar 
qon tomirlar; 4 – epidermis; 5 – derma.
66-rasm. 
Qush terisining tuzilishi:  
1 – pat. 
1
2
3
8
5
5
7
6
4
67-rasm. 
Sutemizuvchilar terisining 
tuzilishi: 
1 – epidermis; 
2 – derma; 
3 – gipoderma; 
4 – soch; 
5 – kapillarlar; 
6 – retseptorlar; 
7 – soch xaltasi; 
8 – yog‘ bezi.
Sudralib  yuruvchilar  evolutsiya  jarayonida  yuz  bergan  aromorfozlar 
natijasida  quruqlikda  yashashga  to‘liq  moslashganligi  sababli,  ularning  terisi 
quruq bo‘lib, nafas olishda ishtirok etmaydi. Epidermisning tashqi qavati shox 

---

211
(muguz)  moddadan  iborat  tangachalar  (epidermis  hosilasi)  bilan  qoplangan. 
Ko‘pchilik  sudralib  yuruvchilar  o‘sishi  va  tana  hajmining  kattalashishi 
natijasida  tullaydi.  Sudralib  yuruvchilar  terisida  bezlar  bo‘lmaydi.  Ularning 
tana  qoplami  organizmni  yaxlitligini  ta’minlab,  mexanik  ta’sirlar,  kasallik 
keltirib chiqaradigan mikroblardan himoya qilish vazifasini bajaradi (65-rasm).
Qushlarning  terisi  sudralib  yuruvchilarnikiga  o‘xshash  quruq,  bezlari 
bo‘lmaydi.  Ko‘pchilik  qushlarda  dumg‘aza  bezlari  bo‘lib,  qushlar  bu 
bezdan  ajraladigan  yog‘simon  modda  bilan  patlarini  yog‘laydi.  Qushlarning 
tanasini  qoplab  turuvchi  pat  va  parlar  epidermis  hosilasi  bo‘lib,  ularning 
kelib  chiqishi  sudralib  yuruvchilarning  tangachalariga  o‘xshash,  tarkibi  shox 
moddadan  tuzilgan  (66-rasm).
Sutemizuvchilarning  tana  qoplami  bajaradigan  vazifasiga  bog‘liq  holda 
nisbatan  murakkab  tuzilgan.  Terisi  jun  bilan  qoplangan  va  unda  har  xil 
vazifani  bajaruvchi  (yog‘,  sut,  ter,  hid)  bezlar  bor.  Sutemizuvchilarning 
ter  bezlari  ixtisoslashib,  sut  bezlariga  aylangan.  Teridagi  yog‘  bezlari 
faqat  sutemizuvchilarga  xos.  Yog‘  bezlari  ajratadigan  yog‘  teri  yuzasi,  jun 
qoplamini  yog‘lab,  namlanishning  oldini  oladi  va  uning  elastikligini  ta’min-
laydi, qurub qolishdan himoya qiladi.  Sutemizuvchilarga xos belgilardan biri 
epidermis  hosilalari:  jun,  tirnoq,  tuyoq,  shoxlarning  paydo  bo‘lishi  sanaladi. 
Jun  qoplami  ixtisoslashgan  bo‘lib,  mayda  jun  (tivit)lar  termoregulatsiya, 
qillar  esa  sezuvchi  nerv  tolalari  bilan  birlashib  tuyg‘u  vazifasini  bajaradi 
(67-rasm).   
Odamning  embrional  rivojlanishining  muayyan  bosqichida  homila  tanasida 
jun  qoplami  paydo  bo‘ladi  va  embriogenezning  yakunida  yo‘qolib  ketadi.