1- маъруза: илм-фаннинг жамият тарақҚиётида тутган ўрни, фаннинг мақсад ва вазифалари маъруза рeжaси

3. Илмий тавсиф, илмий тасниф ва илмий талқин, уларнинг турлари 
Илмий тaвсиф, яъни дефиниция тафаккур ҳосиласининг алоҳида тури бўлиб, 
нoмaълумликни мaълумлик oрқaли тушунтиришдир. Oдaтдa, тaвсифдa икки тур 
xусусиятлaр ажратилaди: биринчиси, бу тaвсифлaнaётгaн oбъектлaр, ҳoдисaлaрнинг 
умумий синфигa оид, яъни мазкур объект қандай тургa мaнсублигини кўрсaтиб бeрувчи 
хусусиятлар, иккинчиси эса худди шу тургa киргaн oбъектлaрдaн тaвсифлaнaётгaн 
oбъектни фaрқлaш имкoниятини бeрувчи xусусиятлaрдир. Тадқиқ қилинаётган 
объектнинг умумий ёки фарқли хусусиятларига кўра муайян гуруҳларга ажратиб 
ўрганилиши илмий тасниф, яъни классификация деб аталади. Тасниф араб тилидан 
олинган сўз бўлиб, гуруҳлаш, синфларга ажратиш маъносини билдиради.
Интерпретация (талқин) ва унинг турлари. Интерпретация деганда матнни, 
асарни талқин қилиш, изоҳлаш тушунилади. Бу ўринда гап илмий талқин устида кетяпти. 
Демак, интерпретация илмий асарни ёки матнни талқин қилиш, тушунтириш усулидир. 
Илмий билиш ижодий жараён бўлиб, у, биринчи навбатда, ўрганишни, тадқиқ этишни 
тақозо этади. Тадкикотнинг оригинал, бетакрор ижодий иш экани асосан талқинда акс 
этади. Танланган мавзу, қўлланилган усуллар, аниқланган фаразлар, тадқиқот иши бўйича 
ўтказилган эксперимент тажриба-синов ишлари ҳам талқин орқали баҳоланади. Шунинг 
учун, талқин тадқиқотчининг услуби, ижод маҳсулини тақдим эта олиш маҳорати 
ифодасидир.
Баъзан тадқиқотчи тақлидий тақлиддан фойдаланади, яъни ўзидан олдинги 
тадқиқотчиларга, уларнинг усуллари ва методикасига тақлид қилади. Бу аслида илм-
фандаги ворисийлик тамойилига амал қилиш ҳисобланади. Тақлидчилик илмий 
изланишларга киришилаётган илк босқичда кўзга ташланади. Лекин у узоқ давом 
этмаслиги зарур, акс ҳолда қайтариш, такрорлаш, компиляция юзага келади. Аслида, 
илмий-тадқиқот талқин асосига қурилади, чунки тушунтириш, изоҳлаш, баён қилиш 
тадқиқотчи қўллайдиган асосий усуллардир. Илмий талқиннинг қуйидаги кўринишлари
мавжуд: 
- ижодий талқин; 
- танқидий талқин; 
- компилятив талқин; 
- догматик талқин; 

---

- рационал ва иррационал талқин; 
- илмий талқин; 
- бадиий талқин; 
- эркин талқин ва бошкалар.