Мавзу: «Жисмоний шахслардан олинадиган ер солиғи ва мол-мулк соли¨ини ¦исоблаш ва такомиллаштириш масалалари»

2. Davlat byudjeti daromadlarini shakllantirishda jismoniy 

shaxslardan undiriladigan soliqlarning salmog`i 

O’zbekiston Respublikasi davlat byudjet tizimining muhim tarkibiy qismini 

mahalliy  byudjetlar  tashkil  etadi.  Ular  davlat  hokimiyatining  har  bir  mahalliy 

organi  o’z  faoliyatini  amalga  oshirishi  uchun  uning  ixtiyorida  moliyaviy  baza 

yaratadi. Mahalliy byudjetlar tizimi mahalliy talab ehtiyojlarni to’laroq hisobga 

olish  hamda  davlat  tomonidan  markazlashgan  tartibda  amalga  oshiriladigan 

tadbirlar  bilan  muvofiqlashtirib  borish  imkonini  beradi.  Mahalliy  hokimiyat 

organlari  mahalliy  byudjet  daromadlarining  ko’payishi  va  resurslarning 

tejamkorlik  bilan  sarflanish  tadbirlarini  amalga  oshiradi.  Joylarda  iqtisodiy  va 

ijtimoiy  yuksalish  sur’atlari  mahalliy  xo’jalik  salohiyatini  safarbar  qilish, 

mablag’larni  tejab  ishlatish    bilan  bevosita  bog’liqdir.  Bu  esa  o’z  navbatida 

O’zbekiston  Respublikasi  davlat  byudjetining  muvaffaqiyatli  bajarilishini 

ta’minlaydi.  Mahalliy  byudjetlar  hisobidan  uy-joy  kommunal  xo’jaligi  va 

obodonlashtirish,  maorif  va  sog’liqni  saqlash  muassasalari  (maktablar, 

kasalxonalar, maktabgasha tarbiya muassasalari va boshqalar), ijtimoiy ta’minot 

sohasidagi tadbirlar mablag’ bilan ta’minlanadi. 

Hozirgi  kunda  mamlakatimizda,  jismoniy  shaxslar  o’z  daromadlaridan, 

mol-mulkidan  va  egallab  turgan  yerlaridan  turli  xil  soliqlar  hamda  yig’imlar 

to’laydilar.  

---

 

12 

Jismoniy shaxsning huquq layoqati-bu fuqarolik huquqlari, burchlariga ega 

bo’lishi tushuniladi. Yuridik me’yorlarga muvofiq bu layoqat 18 - yoshda, ya’ni 

fuqaro  balog’at   yoshiga yetganda yuzaga keladi (F.K. - 22 modda). 

Soliqlar  va  yig’imlar  yordamida  davlat  ijtimoiy  ehtiyojlarini  qondirish,  

tadbirkorlikning  ustivor  turlarini  rag’batlantirish  orqali  eng  zarur  ijtimoiy 

muammolarni hal qilish dolzarb masalaga aylanib qoldi. 

Jismoniy shaxslardan undiriladigan soliqlar ikki turga: 

- umumdavlat soliqlari; 

- mahalliy soliqlarga bo’linadi.   

  Jismoniy shaxslar umumdavlat soliqlaridan quyidagilarni to’laydilar: 

-  jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig’i; 

-  qo’shilgan qiymat solig’i: 

-  aktsiz solig’i (asosan chetdan olib kirilgan aksiz osti tovarlari ushun); 

-  yer qa’ridan foydalanganlik uchun soliqlar; 

-  suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq. 

  Jismoniy shaxslar mahalliy soliqlardan quyidagilarni to’laydilar: 

-  er solig’i; 

-  mol-mulk solig’i; 

-  jismoniy  shaxslar  transport  vositalariga  benzin,  dizel  yonilg’isi  va 

suyultirilgan gaz ishlatganlik ushun soliq; 

Jismoniy  shaxslar  tomonidan  respublika  byudjetiga  undiriladigan 

umumdavlat soliqlari. 

Jismoniy shaxslar tomonidan olinadigan daromad solig’i. 

Jismoniy  shaxslarning  ish  haqi,  mukofotlari  va  boshqa  daromadlari 

progressiv (tabaqalashtirilgan) stavkalarda soliqqa tortiladi. 

Jismoniy shaxslar tomonidan olinadigan daromadlar tarkibiga: 

-mehnatga haq to’lash tarzidagi daromadlar; 

-mulkiy daromadlar; 

-moddiy naf tarzidagi daromadlar; 

- boshqa daromadlar kiradi. 

---

 

13 

1-jadval