Мавзу: «Жисмоний шахслардан олинадиган ер солиғи ва мол-мулк соли¨ини ¦исоблаш ва такомиллаштириш масалалари»

---

 

1 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

2 

Mavzu. Jismoniy shaxslardan soliqlar bo’yicha soliq yig’iluvchanligini 

oshirish yo’llari 

Reja  

 

Kirish 

1.  Jismoniy  shaxslarni  soliqqa  tortishning  zarurligi  va  iqtisodiy-ijtimoiy 

mohiyati 

2.  Davlat  byudjeti  daromadlarini  shakllantirishda  jismoniy  shaxslardan 

undiriladigan soliqlarning salmog`i 

3.  Jismoniy shaxslar daromadlarini soliqqa tortish tartibi 

4.  Jismoniy    shaxslardan  olinadigan  yer  solig’ini  undirishning  amaldagi 

holati tahlili 

5.  Jismoniy  shaxslarning  mol-mulklaridan  soliq  hisoblash  va  byudjetga 

undirishning tahlili 

Xulosa  

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati 

---

 

3 

Kirish 

Soliq  yukini  kamaytirish  orqali  aholi  real  daromadlarini  oshirib  borish 

masalalari esa har bir yil yakuni bo’yicha o’z ijobiy natijalarini berayotganligini 

kuzatishimiz mumkin. Mamlakatimizda o’tgan yillarda amalga oshirilgan barcha 

islohotlar xalqimiz farovonligini yuksaltirishga xizmat qilmoqda.  

Aholi  jon  boshiga  hisoblangan  real  daromad  aholi  turmush  darajasining 

umumlashgan  va  yaxlit  ko’rsatkichi  hisoblanadi.  Aholi  daromadi  -  nominal  va 

real  daromadlarga  bo’linadi.  Nominal  daromad  aholi  muayyan  pul  summasi 

shaklida  olgan  daromad  bo’lib,  uning  harid  qobiliyati  pasayishiga  inflyatsiya 

ta’sir  ko’rsatadi.  Real  daromad  esa,  shu  pul  shaklidagi  daromadga  amalda 

qanday miqdorda iste’mol buyumlari va xizmatlar harid etish mumkinligi bo’lib, 

agar  pul  daromadi  iste’mol  bozoridagi  narxlarga  nisbatan  tezroq  o’sib  borsa 

bunday daromadlar ham o’sgan deb hisoblanadi. 

Aholining jami turdagi daromadlari manbai - ish haqi, pensiya, stipendiya, 

nafaqalar,  mukofot,  foyda,  dividend,  zayom  va  lotereya  yutug’i,  bank  to’lagan 

foiz  puli,  ko’chmas  mulkdan  kelgan  renta  to’lovi  va  ijara  puli,  sug’urta 

qoplamalari va boshqalardan iborat.  

Sanab  o’tilgan  daromadlarning  pensiya,  nafaqa  va  stipendiyadan  tashqari 

barchasi soliqqa tortiladigan daromadlar hisoblanadi.  

Soliq  islohotlarini  o’tkazishda  soliqqa  tortishning  an’anaviy  tamoyillari 

o’zgarmaydi. Lekin amaldagi soliq tizimining iqtisodiy – huquqiy tamoyillarini 

takomillashtirib  boradi.  Bunda  soliq  munosabatlarining  tamoyillari  o’tkazilgan 

har  bir  islohotlar  natijasida  sayqallanadi  va  mohiyati,  mazmuni  maqsadlari 

borgan  sari  nazariy  tamoyillar  darajasiga  yaqinlashib  boradi.  Zero  har  bir 

davrning 

o’ziga  xos  soliq  tizimining  adolatlilik,  samaradorlik  va 

soddalashtirilgan  namunasi  mavjud.  Ana  shu  ko’rsatkishlar  muayyan  davrga 

moslashtirilgan  soliq  islohotlari  o’tkazilishi  natijasida  an’anaviy  mezonlarga 

yaqinlashib boradi. 

Shu o’rinda, mamlakatimiz birinchi Prezidenti I. Karimovning bu boradagi 

quyidagi  fikrlari  diqqatga  sazovordir:  «

Jahon  bozorlarida  raqobat  tobora 

---

 

4 

kuchayib  borayotgan  bugungi  sharoitda iqtisodiyotimizning  raqobatdoshligini 

tubdan  oshirish,  eksportga  mahsulot  chiqaradigan  korxonalarni  qo’llab-

quvvatlashni  kuchaytirish,  fermer  xo’jaliklari,  kichik  biznes  va  xususiy 

tadbirkorlik  subyektlarining  eksport  faoliyatidagi  ishtirokini  har  tomonlama 

rag’batlantirish ustuvor ahamiyat kasb etadi.  Eksportga mahsulot chiqaradigan 

sanoat korxonalaridan farqli ravishda kichik biznes subyektlari va fermerlar o’z 

mahsulotlarini  eksport  qilishdan  olgan  valyuta  tushumlarining  50  foizini 

banklarga sotish  majburiyatidan  ozod qilingani va  ularning  eksportga  mahsulot 

etkazib  berishdan,  avvalo,  o’zlarining  manfaatdor  bo’lishini  e’tibordan  chetda 

qoldirmasligimiz darkor

»

1

. 

Mamlakatimizda  mustaqillik  yillarida  soliq  tizimining  shakllanishi  va 

rivojlanishida  muhim  davrni  bosib  o’tdi.  Mazkur  islohotlar  doirasida 

O’zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  soliq  tizimini  isloh  qilish  borasida 

qabul  qilgan  qator  me’yoriy-huquqiy  hujjatlari  asosida  soliq  to’lovchilar 

faoliyatini rag’batlantirishga alohida e’tibor qaratildi. O’zbekiston Respublikasi 

Prezidenti Sh.M. Mirziyoev soliq tizimi haqida to’xtalib shunday deydi: “Soliq-

byudjet  siyosatiga  qat’iy  amal  qilish,  davlatning  ijtimoiy  majburiyatlarini 

bajarish,  ish  haqi,  pensiya,  nafaqa  va  stipendiyalar  hajmi,  yirik  investitsiya 

loyihalari  va  mamlakat  mudofaa  qobiliyatini  mustahkamlashni  moliyalashtirish 

–  ushbu  eng  muhim  vazifalarni  amalga  oshirish,  avvalo, Moliya  vazirligi  va 

shaxsan vazirning faoliyati samaradorligi bilan belgilanadi”

2

. 

O’zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  2017  yil  7  fevraldagi 

“O’zbekiston  Respublikasini  yanada  rivojlantirish  bo’yicha  harakatlar 

strategiyasi  to’g’risida”gi  PF-4947-sonli  Farmonida  iqtisodiyotni  rivojlantirish 

va  liberallashtirishda  soliq  yukini  kamaytirish  va  soliqqa  tortish  tizimini 

                                                 

1

  Karimov  I.A.  Bosh  maqsadimiz  –  mavjud  qiyinchiliklarga  qaramasdan,  olib  borayotgan  islohotlarni, 

iqtisodiyotimizda  tarkibiy  o’zgarishlarni  izchil  davom  ettirish,  xususiy  mulkchilik,  kichik  biznes  va 

tadbirkorlikka yanada keng yo’l ochib berish hisobidan oldinga yurishdir. Xalq so’zi, 2016 yil 16 yanvar.  

2

  Mirziyoyev  Sh.M.  Tanqidiy  tahlil,  qat’iy  tartib-intizom  va  shaxsiy  javobgarlik  –  har  bir  rahbar  faoliyatining 

kundalik qoidasi bo’lishi kerak. – Toshkent, “O’zbekiston”, 2017. – B.29-30. 

---

 

5 

soddalashtirish  siyosatini  davom  ettirish  2017-2021  yillarda  O’zbekiston 

Respublikasini rivojlantirishning uchinchi ustuvor yo’nalishi qilib belgilangan.

3

 

Soliqlar  har  bir  davlatning  moddiy  jihatlarini  ta’minlaydi.  Jahon 

iqtisodiyoti  taraqqiyotining  hozirgi  bosqichida  ular  iqtisodiyotini  davlat 

tomonidan tartibga solishning muhim vositasi hisoblanadi. Iqtisodiy islohotlarni 

yanada  erkinlashtirish  va  shuqurlashtirish  jarayonida  kishik  biznesni 

rivojlantirish  muhim  ahamiyat  kasb  etadi.  Chunki,  bozor  iqtisodiyotiga  o’tish 

sharoitida xususiy tadbirkorlik, kichik biznesni rivojlantirish, mulkdorlar sinfini 

shakllantirish,  bozorlarni  tovarlar  bilan  to’ldirish,  raqobat  muhitini  yaratish, 

ishsizlikka  barham  berish  mamlakat  oldida  turgan  asosiy  vazifalardan 

hisoblanadi.  O’zbekiston  Respublikasida  soliq  tizimini  isloh  qilish  va  davlat 

soliq  siyosati  samaradorligini  oshirishning  hozirgi  kundagi  amaliyoti 

nazariyotchilar  oldiga  uning  qator  yangi  muammolariga  echim  topishni 

ko’ndalang qilib qo’ymoqda. Ma’lumki, aholi pul daromadlarini mustahkamlash 

respublikamiz  taraqqiyotining  hozirgi  bosqishida  jamiyatimizning  poydevori 

sifatida ham iqtisodiy, ham siyosiy jihatdan eng muhim bo’lgan sohaga aylanib 

bormoqda.  

 

                                                 

3

  O’zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  2017  yil  7  fevraldagi  “O’zbekiston  Respublikasini  yanada 

rivojlantirish bo’yicha Harakatlar strategiyasi to’g’risida”gi 4947-sonli Farmoni. 

---

 

6