H. H. Imomov investitsiyalarni tashkil etish va

in v e stitsiy a  
faoliyatini  to‘Ja  tasJikil  etish  nchnn zamr  bolgan  im- 
l(oniyatlarni yaratadi  Mulkchilikning turli shakllari vujudga kelishi, 
o‘z navbatida tadbirkorlikning rivojlanishi,  chet el kapitalining ki­
rib kelishi investitsiya faoliyatini  tashkil  etish yo'nalishlarini ham 
aniqlab beradi
Investitsiya faoliyati to 'rt asosiy yo'naUshlarda bir-biriga bog'hq 
bo'taiagan holda turli xil mulkdorlar  tomonidan olib boriladi.  In­
v estitsiy a  
faoliyatini tashkil etishning bu yo'nalishlari o'z navbatida 
bir  nechta  tip  va  shakllarda  amaliyotga  tatbiq etiladi.
Samara yoki daromad keltiradigan mulkiy va inteUektual boy­
liklar,  ya’ni iavestitsiyalar quyidagi shakUarda bo'lishi mumldn;
1.  Pul mablag'lari, banklardagi maqsadli jamg'armalar, paylar, 
aksiyalar va boshqa qimmatbaho qog'ozlar;
2.  Harakatdagi va  harakatda  bo'hnagan  mulklar  (binolar,  in­
shootlar, asbob-uskunalar hamda boshqa moddiy boyUklar);
3.  Mualliflik huquqi, nou-xaulardan tashkil topgan mulkdorUk 
huquqlari va boshqa inteUektual boyUklar;
4. Yer va boshqa tabUy resurslardan foydalanish huquqlari hamda 
mulkchilik huquqlari;
5. Boshqa boyUklar.
Investitsiyalarning qayd etilgan turlari va shakUari asosida tad­
birkorUk, ishbilarmonlik va boshqa davlat tomonidan taqiqlanma­
gan faoUyatlarni barcha investorlar tomonidan amahy ravishda yo'lga 
qo'yish, mablag'lar sarflash va ularni amaUyotga tatbiq etish chora- 
tadbirlarining yig'indisi investitsiya faoliyatini anglatadi  Bozor iqti­
sodiyotida investitsiya faoUyatini luqarolar, huquqiy shaxslar (kor­
xonalar,  firmalar,  aksioner  jamiyatlari  va  boshqa  tipdagi  mulk 
egalari) va davlat yuritadi. Investitsiya faoUyatini yo'lga qo'yishda har 
bir  mulk  egasi,  birinchi  navbatda  o'z  manfaatini  ko'zlab  yagona 
maqsadga, ya’ni foyda olish va samaraga erislfishni rejalashtiradi.
Bozor sharoitida investitsiya laoUyatini kengaytirish va rivojlan­
tirish jismoniy,  huquqiy shaxslarni va davlatni,  foyda oUsh maqsa­
dida tadbirkorlik, ishbilarmonlik va boshqa faoUyatlarini qaytadan 
tiklashga qaratMgan.  Bu boradagi asosiy maqsad investitsiya faoUya­
tini tashkil etib iqtisodiyotni inqirozdan oUb chiqish, imi barqaror- 
lashtirish,  dunyo  bozoriga  kirib  borish,  jahon  xo'jalik  aloqalarini 
mustahkamlash va ahoU turmush darajasini yaxshilashdir.
29

---

Bozor iqtisodiyotida iavestitsiya faoliyatini moliyalashtirish in­
vestorlar  tom onidan  moliyaviy  resurslarni jalb  etish  yo‘li  bilan 
kreditlar  evaziga,  muomalaga,  qonunchilikda  belgilangan  holda 
qimmatli qog'ozlar va  zayomlar chiqarish  hisobiga  olib boriladi. 
Davlat  mulkini  xususiylashtirish  tufayli  mamlakat  miqyosidagi 
manbalar tarkibida mablag'lar kamayib borishi kuzatilmoqda. Ak­
sincha,  turli  mulk  egalarining  mablag'lari,  yangidan  tashkil  eti­
layotgan fondlarni ulushi, chet el investitsiyalariniag miqdori oitib 
boradi. Albatta, bu borada har bir mamlakatning investitsiya siyo­
sati hal qHuvchi rol o'ynaydi  Investitsiya manbalarini tashkil etishda 
mamlakat iqtisodiyotining barqarorligi, milliy valuta birHgini kon- 
vertrlanishi,  tashqi iqtisodiy munosabatlarning rivojlanishi,  aholi 
ehtiyojini islilab chiqarish hisobiga  qondirilishi va boshqalar m u­
him rol o'ynaydi.
Investitsiya faoliyatini muvofiqlashtirishniag muhim yo'nalishida 
qulay sharoitlar yaratishga qaratilgan. Awalambor, ijtimoiy rivojlan­
tirish, ishlab chiqarishni texnik jihatdan takomillashtirish, yangi- 
lik va ixtiiolarni tatbiq etish asosida ijtimoiy talablarni qondirishga 
qaratilgan.  Bu borada muvofiqlaslitirishni tashkil etish investitsiya 
faoliyatini sharoitlarmi aniqlash yo'li bilan davlat investitsiyalarini 
boshqarish bilan birga olib borHadi.  Davlat tomonidan investitsiya 
faoliyati sharoitlarini muvofiqlashtirish bir qator cliora va tadbirlarni 
qo'Uash va hayotga tatbiq etish negizida amalga oshiriUshi ko'zda 
tutiladi.
Hujjatda ko'rsatilgan chora-tadbirlar quyidagilardan iborat:
- sofiqlar tizimini qulaylaslitirish.  Sofiq subyektlari, obyektlari­
ni hamda uning miqdorlarini tabaqalash va yengilfiklar berish;
- amortizatsiya siyosatini tubdano'zgartirish, shu jumladan, asosiy 
fondlar  amortizatsiyasitti  tezlashtirish  (iqtisodiyot  sohalari,  ba’zi 
tarmoqlari,  asosiy  fondlarnhig  qismlari,  asbob-uskunalar  turlari 
bo'yicha tabaqalasligan holda amortizatsiya yangiliklari o'rnatiladi);
-  ayrim mintaqalar, tarmoqlar,  ishlab chiqarishlarni rivojlanti­
rish  uchun  dotatsiyalar,  subsidiyalar,  subvensiyalar,  budjet  ssu­
dalari orqafi moliyaviy yordam ko'rsatish;
- kredit siyosatini, davlat me’yori va andozalarini, yakka hokim­
likka qarshi tadbirlarini amalga oshirish.  Davlat mulkini,  shu jum ­
ladan,  tugatHniagan quriUshlami xususiylashtirish  (davlat  tasarra- 
fidan chiqarish)  hamda baholarni tashkil etish siyosati;
30

---

- yer hamda boshqa tabiiy boyliklardan foydalanish shart-sharoit-