Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги наманган муҳандислик – Қурилиш

QUYOSH ELEKTR STANSIYASIGA CHANGNING TA’SIRI 
ass. N.N.Normamatov (ToshDTU) 
Quyosh elektr stansiya (QES) sining ish rejimiga salbiy ta’sir ko’rsatuvchi 
omillar mavjud. Misol uchun bulutli kunlarda quyosh panellarining foydali ish 
koeftsienti (F.I.K) keskin pasayib ketadi, doimiy quyoshning kerakliligi, ya’ni 
kechasi ishlamasliligi, QESga zaxiraning kerakliligi va changning ta’siri. Bundan 
tashqari boshqa ta’sirlar natijasida ham F.I.K pasayib ketishi mumkin. Quyida 
QESga changning salbiy ta’sirini ko’rib chiqamiz. 
Quyosh panellari ishlash muddati davomida ifloslanishi elektr energiyasini 
ishlab chiqarishda yo'qotishlarni keltirib chiqaradi. Changning to'planishi tizim 
samaradorligining pasayishiga olib keladi. Turli xil tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, 
elektr energiyasining yillik yo'qotilishida panellarning ifloslanishi 5,2% dan 17% 
gacha bo'ladi. Haddan tashqari ifloslanish holatlarida yuqoriroq (27%) qiymatlar 
paydo bo'lishi mumkin. Shuning uchun quyosh panellarini muntazam tozalash juda 
muhimdir. (1-rasm) 
 

---

129 
 
 
1-rasm. QESda changni ta’siri natijasida energiyaning yo’qolishi. 
Quyosh panellarining F.I.K ni oshirish uchun biz panellarni quyidagi 
isfloshlanishlardan saqlashimiz kerak. Bular quyidagilar: 
1. Tabiiy ifoslanish manbalari va ifloslanish turlari: 

Shamoldan kelib chiqqan qum va tuproq zarralarining ko’chishi; 

Qushlarning axlatlari; 

Chang zarralari; 

Turli xil chang zarrachalari bilan ifloslangan yomg’ir tomchisi; 
2. Inson faoliyatidan kelib chiqadigan ifloslanish turlari: 

Sanoat korxonalaridan chiqadigan havoni ifloslantiruvchi moddalar; 

Qishloq xo’jalik faoliyati natijasida kelib chiqqan chang va boshqa
ifloslantiruvchi moddalar; 

Yo’l harakati natijasida hosil bo’lgan chang; 

Avtomobil transportlartlaridan chiqadigan zararli moddalar; 

Turar-joy isitish tizimiga tegishli yonish mahsulotlari;