Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги наманган муҳандислик – Қурилиш

МАРКАЗИЙ ЭЛЕКТР ТАРМОҚЛАРИГА ИНТЕГРАЦИЯЛАШГАН 
ФОТОЭЛЕКТРИК СТАНЦИЯНИНГ ТЕХНИК ПАРАМЕТРЛАРИНИ 
ТАДҚИҚ ЭТИШ 
Ж.О. Иззатиллаев ( ЎзР ФА ФТИ),
А.И. Тураев ( “Ўзбекэнерго” АЖ “Илмий-техника маркази”)
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 22 августдаги ПҚ-
4422-сонли “Иқтисодиёт тармоқлари ва ижтимоий соҳанинг энергия 
самарадорлигини ошириш, энергия тежовчи технологияларни жорий этиш ва 
қайта тикланувчи энергия манбаларини ривожлантиришнинг тезкор чора-
тадбирлари тўғрисида” ги фармони, мазкур йўналишни мамлакатимизда 
янада ривожланишига турки бўлмоқда [1]. 
Бугунги кунда қуёш фотоэлектрик станция (ҚФЭС) дан олинадиган 
электр энергия миқдори бошқа турдаги қайта тикланувчи энергия 
манбаларидан олинадиган электр энергияга нисбатан сезиларли даражада 
ортиб бормоқда [2-4].
Йирик ҚФЭС ларнинг асосий қисмини марказий электр тармоқлари 
билан ўзаро параллел тарзда (“on-grid” режим) ишлайдиган (техник-
иқтисодий жиҳатдан нисбатан самардор), яъни электр тармоқларига 
интеграциялашган ҚФЭС лар ташкил этади. Электр тармоғига уланган 
ҚФЭС нинг чиқиш параметрларини бир меъёрда ушлаб туриш муҳим вазифа 
ҳисобланади. Мисол тариқасида, Наманган вилояти Поп туманидаги ҚФЭС 
(ПҚФЭС) техник параметрлари тадқиқ этилган.
ҚФЭС ларни ўрнатиш учун лойиҳалаш жараёнида ҳудуддаги ўртача 
қуёшли кунларни ҳам аниқлаш муҳим ҳисобланади. Наманган вилояти учун 
йил давомидаги ҳар бир ой учун ўртача қуёшли кунлар 1-жадвалда 
келтирилган. 
1-жадвал. 
Ойла
р 
I 
II 
III 
IV 
V 
VI 
VII VIII IX 
X 
XI 
XII 

---

385 
соат 8,88 
10,5
4 
11,4
8 
13,3
4 
15,0
6 
15,58 
15,3
8 
14,6
2 
12,7
8 
10,9
6 
9,2 8,68 
ПҚФЭС умумий ўрнатилган қуввати 129,6 кВт бўлиб, 2015 йили 
Наманган вилоятининг Поп тумани Янги қишлоқ маҳалласидаги 0,32 га ер 
майдонига синов лойиҳаси тариқасида ўрнатилиб, ишга туширилган. Лойиҳа 
«Ўзбекэнерго» АК томонидан Жанубий Корея фотоэлектр саноати уюшмаси 
(KOPIA) билан ҳамкорликда амалга оширилган. Лойиҳани амалга 
оширишдан асосий мақсад, Ўзбекистоннинг табиий шароитларида 4 турдаги 
қуёш панелларини синовдан ўтказиш ҳисобланади [5]. Шунингдек, ушбу 
ПҚФЭС Поп тумани Янги кишлок маҳалласида электр таъминоти тизими 
барқарорлигини таъминлашга ёрдам беради ва Ўзбекистонда қуёш 
энергетикасини ривожлантириш бўйича истиқболли ҳамда йирик 
лойиҳаларни амалга ошириш учун экспертиза вазифасини ўтаб келмоқда.
Шу 
муносабат билан, атроф-муҳит ҳароратининг 2015-2019 йиллар давомида 
ўзгарганлигини инобатга олган ҳолда ПҚФЭС мавжуд 4 турдаги ФЭМ 
таҳлил этилди.
ПҚФЭС да ФЭМ лари 8 та қаторга жойлаштирилган. ПҚЭС тармоғи 
Поп туман электр таъминоти корхонасига тегишли 6 кВли “Миробод” 
фидерининг ТП-216/250 га уланиб, “on-grid” режимида ишлайди, яъни ишлаб 
чиқарилаётган электр энергия тўғридан-тўғри инверторлар орқали 6 кВли 
электр тармоғига узатилади. Қувват танқислигида (асосан кечки пайт) эса, 
ушбу марказий электр узатиш тармоғи орқали электр энергия истеъмол 
қиланди. ПҚФЭСдаги персонал компьютер орқали электр энергия оқимлари 
ва электр станциядаги мавжуд электр қурилмалар кузатилиб, мониторинг 
қилиб борилади ҳамда зарур ҳолларда маълумотлар базаси (хотира) га ёзиб 
олинади.
Ўрнатилган барча поликристалли қуёш панеллари қуйидаги корейс 
корхоналарида ишлаб чиқарилган: S-ENERGY, JSPV, "TOPSUN Energy" ва 
"Hanwha Solar One". Қуёш панелларининг техник параметрлари 2-жадвалда 
келтирилган. 
2-жадвал.