Parrandachilik xo‘jaliklarini mexanizatsiyalashtirish. Mechanization of poultry farms

Metallmas materiallar. Mashinasozlikda materiallaming o‘mini bosa

oladigan yuqori darajadagi fizik-mexanik xossalarga ega boigan polimer

materiallami qoilash muhimdir. Plastmassalar metallmas materiallar

boiib, tabiiy va sintetik materiallar asosida olinadi va ulardan plastik

deformatsiyalash usullarida detallar tayyorlanadi.

Plastmassalar bir necha guruhga boiinadi: detallar tayyorlashda

ishlatiladigan konstruksion plastmassalar; termoreaktiv smolalardan

iborat kompozitsiyalar; agressiv muhitda ishlaydigan detallar uchun

qoilaniladigan korroziya bardosh plastmassalarga kiradigan ftoroplastlar

va polixlorvinillar; issiqlikni o‘tkazmaydigan asbotekstolit va

shishatekstolit plastmassalar; qistirma zichlama bob plastmassalar;

slektroizolatsion getinaks, ftoroplast materiallar; friksion asbo-tekstolitlar;

antifriksion, yorugiik o‘tkazadigan va boshqa turlarga boiinadi [16].

Rezina - bu tabiiy va sun’iy sintetik kauchukning kimyoviy o‘zgarishi

'vulkanizatsiya qilingan) natijasida hosil boigan mahsulot boiib, u yuqori

ilastik, yeyilishga chidamlilik, elektroizolatsion xossalarining yaxshiligi,

dmyoviy barqarorlik, gaz va suv o‘tkazmaslik kabi xossalari tufayli xalq

1.4. Mashina detallari, mexanizmlar va uzatmalar

Mashinalar va mexanizmlar uzatmalarga birlashtirilgan detallardan tuziladi.Detal - bu bir xil jinsli materialdan tayyorlangan buyum (yig‘ish operatsiyalarisiz payvandlash, kavsharlash, yelimlashdan foydalanishga ruxsat etiladi). Detallar birikmasi uzellami hosil qiladi. Uzellar va biriktiruvchi detallar mexanizmni tashkil etadi. Birikmalar esa ajratiladi- gan va ajralmaydigan turlarga bo‘linadi.

Ajralmaydigan birikmalar, bu shunday birikmalarki, bunda mashina uzellarini ayrim qismlarga ajratish uchun, birikma elementlarini sindirish yoki ish yuzasini qayta ishlash zarur bo‘ladi. Parchin mixli, payvand hamda detallari o‘zaro tig‘izlik bilan o'tkazilgan birikmalar shunday birikmalar hisoblanadi.

Rezbali, shponkali, shlisli birikmalar ajraladigan birikmalar bo‘lib, uzellar detallarga ajratilganda detallaming ishchi qismlarga shikast yetkazilmaydi. Ajratiladigan birikmalaming eng ko‘p tarqalgan turi rezbali birikmalardir. Rezbali birikma detallariga bolt, vint, shpilka, gayka, shayba, shtift, shplint va boshqalar kiradi (1.1-rasm).

Bolt - bir uchida rezbasi ikkinchi uchida kallagi bo‘lgan sterjen. Vint - bir uchida rezbasi bo‘lgan, detallami o‘zaro bog‘lovchi yoki mahkamlovchi silindrik sterjen.



1.1-rasm. Birikma detallari:

a - biriktiruvchi; b - tutib turuvchi; 1 -gaykali bolt; 2 - vint; 3- shpilka; 4 - ponasimon shponka; 5 -prujinali shayba; 6- shlisli birikma; 7- pnijinali shayba; 8 - mahkamlovchi halqa; 9 - koronali gayka; 10 - shplint.

Shpilka - ikkala uchida ham rezbasi boigan silindrik sterjen.

Gayka - bolt, vint yoki shpilkaga burab kiritiladigan rezbali teshigi

boigan detal.

Shayba bolt yoki gayka kallagi tagiga o'matilib, o‘zaro biriktiriluvchi

detallar yuzalari shikastlanishining hamda o'zgaruvchan kuch va moment

ta’sirida rezbali birikmalar o‘z-o‘zidanburalib bo‘shashining oldini oladi.

Shtiftlar silindrik yoki konussimon boiib, detallami o‘zaro biriktirish

yoki mahkamlab o‘rnatish uchun ishlatiladi.

Shplintlar bolt, shpilka teshiklariga, tirsakli val, gayka o‘yiqlariga

o‘matiladi va ulaming o‘z-o‘zidan buralib bo‘shab ketishining oldini

oladi. '

Shponkalar - vallarga shkiv, shestemya, yulduzcha kabilami mahkamlash

uchun ishlatiladigan detal. Shakliga ko‘ra prizmatik, segmentli,

silindrsimon va ponasimon turlarga boiinadi.

Shlisli birikmalar ko‘p shponkali birikmalar kabi boiib, ularda shlislar

shponka vazifasini o‘taydi hamda biriktiriluvchi val va detail gupchagi

tanasida yasaladi.

Parchin mixlar - maium shakldagi kallagi boigan sterjenlar boiib,

mashinalarda parchin mixli birikmalar hosil qilishi uchun ishlatiladi.

Parchin mixlar poiat, aluminiy, jez, mis simlardan tayyorlanadi.

Umumiy maqsadli detallar - barcha mashinalarda ko‘p uchraydigan

bir turdagi detallar.

Vallar va о ‘qlar mashinalarda tishli gildirak, shkiv, yulduzcha kabi

aylanuvchi detallami o‘matish uchun ishlatiladi. Bir vaqtning o‘zida vallar

aylanma harakatni uzatishda qatnashadi, o‘qlar esa harakat uzatishda

qatnashmaydi. Ish jarayonida vallar burovchi va eguvchi kuchlanishlar

ta’sirida, o‘qlar esa faqat eguvchi kuchlanish ta’sirida boiadi. Valning

podshipniklarga tayanadigan qismi sapfa deyiladi. Tayanchlardagi ishqalanishning

turiga ko‘ra dumalash va sirpanish podshipniklari boiadi

(1.2-rasm).

Sirpanish podshipniklari ajraluvchi va ajralmas turlarga boiinadi.

Ajraluvchi podshipniklar korpus, antifriksion qoplamali ichqo‘yma va

boltlardan iborat. Sirpanish podshipniklari ishchi yonuv dvigatellari

tirsakli vallari podshipniklari sifatida keng tarqalgan.

Qishloq xo‘jaligi mashinalarida dumalash podshipniklari keng

tarqalgan. Sirpanish podshipniklariga nisbatan dumalash podshipniklari

quyidagi afzalliklarga ega: dumalab ishqalanishga kam quvvat sarflanadi;

oichamiari katta emas, sarflanadigan moy miqdori kam. Dumalash

d) e) f) g}

1.2-rasm. Podshipniklar:


a - ajralmas sirpanish; b - ajraluvchi sirpanish; d - bir qatorli zoldirli; e -ikki qatorli zoldirli; f- rolikli; g -konussiman rolikli; 1 -korpus; 2 - moylash teshigi; 3 - vtulka;

4- ajraluvchi vtulka; 5 - qopqoq; 6 - tashqi halqa; 7 - zoldirlar; 8 va 10- ichki halqalar;

9 -qirqimli vtulka; 11 - taranglovchi gayka; 12 - sferik yuzali halqa.

element! arming shakliga ko‘ra zoldirli, rolikli (silindrik yoki konussimon) turlarga bo‘linadi.

Bir qatorli dumalash podshipniklari ichki va tashqi halqalar, separator hamda zoldir yoki roliklardan tuzilgan. Ta’sir etuvchi yuklanishning yo‘nalishiga ko‘ra dumalash podshipniklari radial, radial-tirak va tirak podshipniklarga bo‘linadi.

Qishloq xo‘jaligi mashinalarining yurish qismida g‘ildiraklar ish- latiladi. G‘ildirak gupchak, disk va gardishdan tuziladi. Ko‘pgina qishloq xo‘jaligi mashinalarida (plug, seyalka va boshqa) silliq po‘lat gardishli g‘ildiraklar qo‘llaniladi. Hozirgi vaqtda past bosimli pnevmatik shinali g'ildiraklar keng tarqalgan.

Mufta - ikkita val uchlarini yoki valning uchini boshqa val yoki o‘qda erkin joylashgan detal bilan bog‘lash uchun mo‘ljallangan qurilma. Muftalar doimiy biriktirilgan, ulovchi va maxsus turlarga boMinadi (1.3- rasm).

Doimiy biriktirilgan muftalardan foydalanilganda mashinaning ishini to‘xtatmay turib, vallami bir-biridan ajratib bo‘lmaydi. Doimiy biriktirilgan muftalar qo‘zg‘almas muftalar va elastik muftalarga bo‘linadi.

Qo‘zg‘almas muftalarga vtulkali va flanesli muftalar kiradi.

Vtulkali muftalar ikkita aniq o‘matilgan vallami biriktirish uchun

ishlatiladi. Ularda burovchi moment shponkalar, shlislar, shtiftlar yordamida

uzatiladi. Montaj ishlarida va vallami o‘zaro bogiash va ajratishda

vtulkani val bo‘ylab siljitiladi. Agar vallar yetarli darajada o‘qdosh

boimasa, elastik, sharnirli yoki vtulka-barmoqli muftalar o‘matiladi.

Elastik muftalar o‘qlar bir-biriga nisbatan siljigan vallami biriktirish

uchun qoilaniladi. Elastik muftalarga vtulka-barmoqli mufta misol

boiadi va uning elastik elementi metallmas materiallardan tayyorlanadi.

Ulovchi muftalar ishni to‘xtatgan holda vallami bir-biriga ulash va

ajratish imkonini beradi. Ularga ilashish asosida ishlaydigan (kulachokli,

tishli) muftalar va ishqalanish asosida ishlaydigan (friksion) muftalar

kiradi. Kulachokli muftalar ko‘ndalang sirtida ishlash uchun moijallangan

tishlari bo‘lgan (kulachokli) ikkita yarim muftadan iborat. Ish jarayonida yarim muftalardan birining tishlari ikkinchisining tishlari orasiga kiradi. Yarim muftalaming biri valgama’lumtig‘izlikbilano‘tkaziladi va shponka vositasida mahkamlab qo‘yiladi, ikkinchisi val o‘qi bo‘ylab bemalol surila oladigan qilib, yo‘naltiruvchi shponka vositasida o‘matiladi.

Boshqariladigan ulovchi muftalardan yana biri tishli muftalardir. Bu xil muftalar ikkita yarim muftalardan iborat bo‘lib, ulardan biri ichki tishli, ikkinchisi esa sirtqi tishli g‘ildirakka o‘xshash bo‘ladi. Tishli muftalar avtomobillar va traktorlar uzatmalar qutisining birlamchi va ikkilamchi vallarini biriktirish uchun ishlatiladi.