Parallel tajribalar soni turlicha bo‘lgan mustaqil o‘zgaruvchilar o‘zgaradigan tajribadagi dispersiyalar baholarini aniqlash. Ixtiyoriy ajratib olingan nuqtada o‘tkaziladigan parallel sinovlardagi dispersiyalar baholarni aniqlash. Reja

Mustaqil o‘zgaruvchilar o‘zgaradigan har bir k nuqtadagi parallel tajribalari soni bir xil bo‘lgan dispersiyalar baholarini aniqlash.
Passiv tajribaning oldingi jadvalidan i –qatorni olamiz va ularda k marta sinovlarni takrorlaymiz:




bunda o‘rtacha qiymat,

bu erda - qayta tiklanish dispersiyasi – tajribaning i – sinov nuqtasidagi xatolikni tavsiflaydi;

- i –nuqtadagi parallel sinovlarda olingan tajriba qiymati;
- i – nuqtadagi o‘rta hisobda olingan tajriba qiymati;
- i – tajribadagi qayta tiklanish dispersiyalari kvadratlarining yig‘indisi;
- i – nuqtadagi qayta tiklanish dspersiyalarining erkinlik darajalari soni;
k - i- tajriba nuqtasidagi sinovlar soni.

Ixtiyoriy ajratib olingan nuqtada o‘tkaziladigan parallel sinovlardagi dispersiyalar baholarni aniqlash.

Agar tajribaning birinchi jadvalining barcha tajribaviy nuqtalarida k parallel sinovlar o‘tkazilsa, unda ni hisobga olgan holda dispersiyalarning bir jinsliligi xossalariga ko‘ra:

shuningdik va

f_e = n( k – 1 ).
Har bir tajriba nuqtasi ( k ) dagi parallel sinovlarning bir xil soni uchun dispersiyaning monandliligi quyidagicha aniqlanadi:






Ushbu hol uchun qoldiq dispersiya dispersiya monandligi ga teng.



(44) dagi dispersiya bahosi uchun dan, parallel sinovlar qatnashmaganda - dan foydalanish maqsadga muvofiq.
Koeffitsientlar dispersiyasi baholarini aniqlash uchun ga muvofiq qoldiq dispersiya bahosi – , qayta tiklanish dispersiyasi va dispersiya monandligi dan foydalaniladi.
Foydalanilgan adabiyotlar.

1. 
   Юсупбеков Н.Р. Математическое моделирование технологических процессов. Ўқув қўлланма. ТошДТУ, 1989. 80 б.
   
2. 
   Комиесаров Ю.А., Глебов М.Б., Гордеев Л.С., Вент Д.П. Химико-технологические процессы. Теория и эксперимент. М.: Химия, 2002, – 238 б.
   
3. 
   Кафаров В.В. Методы кибернетики в химии и химической технологии: Ўқув қўлланма. -4-нашр. –М. Химия, 1984. –448 б.
   
4. 
   Юсупбеков Н.Р., Маннанов У.В., Гулямов Ш.М. Моделирование совмещенных реакционно-разделительных процессов Ташкент, ТашГТУ 1999,190с.
   
5. 
   Ахназарова С.Л., Каффаров В.В. Оптимизация эксперимента в химии и химической технологии.-М.:Химия, 1985.
   
6. 
   Yusupbekov N.R., Muxitdinov D.P., Bazarov M.B., Xalilov A.J. Boshqarish sistemalarini kompyuterli modellashtirish asoslari.- Navoiy: Navoiy Gold Servis, 2008.
   
7. 
   Имитационное моделирование производственных систем. /Вавилов А.А. ред.ост. –М.: Машиностроение, 1983. –416 б.