Pandemiya (yunoncha πανδημία, “butun xalq") bu kasallik nafaqat ma'lum bir mamlakatda va ba'zi mintaqalarda, balki bir necha mamlakatlarning chegaradosh hududlarida ham tarqalishi mumkin bo'lgan keng epidemiyalar bilan tavsiflanadi

Epidemiyalar tarixi
- Antonin vabosi (165–180) - Yustinian o'lati (tauni) (541—750)
- Qaro olim (1346-1353) - Birinchi vabo pandemiyası (1816–1826)
- Ikkinchi vabo pandemiyası (1829–1837)
- Uchinchi vabo pandemiyası (1846–1860) - Uchinchi o’lat pandemiya (1855—1959) - Tortinchi pandemiya (1863–1879)
- Beshinchi vabo pandemiyasi (1881-1896)
- Oltinchi vabo pandemiyasi (1889–1923)
- Ispan qripi (1918–1920)
- Chochqa qripi pandemiyası (2009-2010)
- COVID-19 koronavirus pandemiyası (2019 boshlangan)


Pandemiyalar tarixi
Mashhur shifokor Galen Antonin vabosini ta'riflagan. Bu haqda ma'lum bo'lgan narsalarning aksariyati uning yozuvlaridan kelib chiqadi. Pandemiya imperiyani kamida o'n besh yil davomida, ba'zilariga ko'ra esa 25 yilgacha qamrab olgan. Pandemiya markazidagi haqiqiy kasallik munozarali bo'lib qolmoqda. Kimdir chechakni kasallik deb bilsa, boshqalari uni qizamiq deb ta'kidlamoqda. Galenning alomatlari ta'rifiga isitma, terining otilishi (har xil turdagi) va oshqozon buzilishi kiradi. Sharqdan Rimga qaytib kelgan qo'shinlar kasallikni o'zlari bilan olib yurishgan va bu butun imperiya bo'ylab tez tarqalib ketgan degan fikrga deyarli hamma qo'shiladi.


Antonin o’lati
Kasallik bilan kasallangan
odamlarning taxminan 25%
vafot etdi. Milodiy 165 yildan
180 yilgacha (ba'zilari milodiy
190 yil) kamida 5 million
kishi vafot etgan. Pandemiya
avj olgan davrda Rimda tarixchi
Dio Kassiusning so'zlariga ko'ra
kuniga 2000 kishi vafot etgan.
Zaiflashgan Rim legionlari Dunay
daryosining janubidagi gallar va
german qabilalarini qamrab
ololmadilar. Xitoy bilan va Hind
okeanida savdo-sotiq qisqartirildi.
Oxir oqibat, pandemiya paytida Rim
aholisining 10% i vafot edi.
Yustinian o'lati Misrdan
boshlab deyarli barcha
O'rta yer dengizi
mamlakatlarida keng tarqalgan
va deyarli 60 yil davom etgan.
Hisob-kitoblarga ko'ra,
542 yilda Konstantinopolda
(Istambul) har kuni
1000 dan ortiq odamlar
ushbu kasallikdan vafot etgan