Pan: xiymiya oz betinshe jumisi

NAWAYI MAMLEKETLIK KANSHILIK INSTITUTI NOKIS FILIALI

PAN: XIYMIYA

OZ BETINSHE JUMISI
1-TPA-A-KURS
GRUPPA STUDENTI


TAYARLADI: ______________________________ MATNIYAZOV A

QABILLADI : ____________________________Dawletnazarova G

Atom dúzilisi, onıń yadrolıq modeli.
Yadrolıq reaktsiyalar. Bor pastulotlari
Joba :

1. Atom tuwrısındaǵı qıyallardıń payda bolıwı.

2. Rezerford tájiriybesi. Atomning planetar modeli.
3. Bor teoriyası.

Mashqalalı sorawlar :
1. Elektronnıń yadro átirapındaǵı háreketi qanday tusintiriledi?
2. 1 ta elektron yadroga qulaganda yadroda qanday ózgeris gúzetiledi?
3. «Vodorodsimon bólekshe» qanday mánisti ańlatadı?
Atom tuwrısındaǵı qıyallardıń payda bolıwı. Zat dúzilisiniń diskretligi haqqındaǵı túsinikler qashannan baslanǵanlıǵı belgisiz. Atomni, yaǵnıy materiyaning basqa bólindiytuǵın eń kishi bólekshesi haqqındaǵı túsiniklerdiń tiykarlawshileri bolıp, áyyemgi grek filosof ilimpazları Levkipp (eramızǵa shekem V ásir) jáne onıń oqıwshısı
Demokrit (eramızǵa shekem 470-357 jıllar ) esaplanadılar. Óz zamanlaslarınan parq etip, olar atom haqqındaǵı qıyallardıń hár qıylı aspektlarini islep shıqtılar. Materiyaning júdá mayda bólindiytuǵın, bir-birinen ólshemleri (sonıń menen birge, massası ) hám forması menen parıq etetuǵın bólekshelerdi Demokrit " atom" (bólindiytuǵın ) degen termin menen atawdı kirgizdi.
XIX ásirdiń aqırına shekem, atom bólindis bólekshe dep esaplanar edi. Bul oyda sawlelendiriw atomning tábiyaatın jáne onıń dúzilisin úyreniwge kóp waqıt tosqınlıq etip keldi. XIX ásirdiń basında Moskva Mámleket Universitetiniń prof-essori M. G. Pavlov atomning dúzilisi quramalı, onıń dúzilisinde elektr zaryadı qatnasadı, atomning dúzilisi plane-tar dúzılıw bolıp tabıladı, degen pikirdi maydanǵa tasladı.
1815 jılda ingliz alımı Prout da elementler atomi quramalı dúzilgen hám olar vodoroddan ibarat degen pikirdi bildirdi. XIX ásirdiń aqırında katod nurları, anod nurları, rentgen nurları, nurlan-jumıstıń kvant teoriyası, radioaktivlik hádiysesi sıyaqlı bir neshe jańa ashılıwlar etiliwi nátiyjesinde atomning quramalı tuzil-ganligini tastıyıqlap berildi.
Eritpeler (XIX ásir 30 y. ingliz alımı M. Faradey) hám gazlardan elektr tokın ótiwin úyreniw; tómen basım daǵı gazlarda katodlar arasında birinshi - oń zaryadlı ionlar, ekinshi - keri zaryadlı ionlar elektronlardıń tártipli háreketin kórsetiwshi kanal nurları (1886 y.) hám katod nurları (1895 jıl, ingliz alımı Kruks) dıń jańalıq ashılıwı ; el, xalıq-ektronning bar ekenligin tastıyıqlaw (1897 y. J. Tomson) jáne onıń xarakteristikası (zaryadı hám massası ) ni ólshew; radioaktiv hádiysesi (1896 y. A. Bekkerel) hám basqa bir qansha izertlewler zatlardıń atomlari túrli túrdegi zaryadlanǵan zer-rachalardan quram tawıp, quramalı dúzılıwǵa iye ekenligin kórsetedi.