Pa’n: Kompyuter arxitekturasi Tema: “Shmitt triggeri qurami ha’m islew principi.”

MUHAMMED AL-XORAZMIY ATINDAG’I TASHKENT INFORMACIYALIQ TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI NUKUS FILIALI

KOMPYUTER INJINERINGI FAKULTETI 3 – KURS SIRTQI TA’LIM KOMPYUTER INJENERINGI BAG’DARI


Pa’n: Kompyuter arxitekturasi
Tema: “Shmitt triggeri qurami ha’m islew principi .”

Tayarladi: Matmuratov A. M
Qabilladi: Turumbetov B. K
Mazmuni
Kirisiw ……………………………………………………………..3
1. Shmitt triggeri qurilmasi haqqinda tu’sinik ………..…………..4
2. . Shmitt triggerining uzatıw funksiyası.…………………………6
3. Shmitt trigger qurilmasinin’ islew principleri……………………8
Juwmaq……………………………………………………………..11
Paydalanilg’an a’debiyatlar………………………………………...12

Kirisiw
Ilim rawajlaniwi menen túrli qurallar ja’rdeminde informaciyalardı uzatıw hám qabil etiw jámiyettiiń islep shıǵarıw –xojalıq iskerliginde, mámleket, qurallı kúshler hám jámi transport túrlerin basqarıwda, sonıń menen birge xalıqtıń materiallıq mútajliklerin qandırıwda zárúrli áhmiyetke iye. Sanaat hám sawda rawajlanıwınıń jedel pátleri informaciyalardı tez jetkiziwge múmkinshilik jaratatuǵın jańa baylanis usıllarına úlken mútajlikti júzege keltirdi. 18-ásir aqırında optikalıq baylanis payda boldı, 19 -asirde informaciyalardı sım arqalı úlken tezlikte uzatıwdıń elektr usılları jańalıq ashıldı. 1832 jılda P. L. Shilling elektr telegrafii jarattı. 1837 - jılda S. Morze elektromagnit telegraf apparatın (qarang Telegraf), 1876 - jılda A. G. Bell telefoni (qarang Telefon baylanısı ) jańalıq ashtı. Baylanis rawajlanıwında náwbettegi eń zárúrli basqish- A. S. Popov tárepinen Simsiz baylanıs – radiobaylanistin’ jaratılıwı boldı. Sonnan keyin Baylanis qurallarinin’ texnika rawajlaniwi tez pátde bardı, informaciyalardı isenimli hám tez uzatıwı, quwatı hám liniyalari sanı tárepinen úlken ústinlikke iye bolǵan jańa sistemalar payda boldı hám keń qollanila basladı. 20 -ásirdiń 60 - 70-jıllarında baylanis qurallarınıń kosmik (Jerdiń jasalma joldasları arqalı ) sistemaları jaratıldı. Qollanılatuǵın texnika quralları xarakterine kóre baylanis pochta baylanis hám elektr baylanisina bólinedi (qarang Elektr baylanıs ). Házirgi dáwirde baylanis barlıq mámleketlerde ekonomikanıń eń zárúrli tarmaqlarınan biri esaplanadı. A’sirese rawajlanǵan mámleketlerde baylanisti rawajlandırıw jumıslarına jetkilikli kólemde aqshalar sarplanadı. 20 -ásirdiń 90 -jıllarında Ózbekstanda rawajlanǵan baylanis kárxanaları xalıqqa hám de xalıq xojalıǵına pochta, tele-graf hám de jergilikli, qalalararo, xalıq aralıq telefon baylanis xızmeti kórsetedi, sonıń menen birge respublikada radioaloqa, radioeshittirish hám televidenieni texnika quralları menen támiyinleydi. Respublikanıń baylanis kompleksi pochta, baspa sóz tarqatiw, uyali (radiotelefon) baylanis, elektr baylanis, kosmik joldaslar arqalı baylanis túrlerin qamraydi.

Shmitt triggeri qurilmasi haqqinda tu’sinik
Elektronikada Shmitt triggeri gisterezisli salıstırıw sxeması bolıp, komparator yamasa differensial kúsheytgishtiń teris bolmaǵan kiriwine unamlı pikir bildiriw arqalı ámelge asıriladı. Bul analog kirisiw signalın cifrlı shıǵıw signalına aylantıriwshı aktiv sxema. Sxema trigger dep ataladı, sebebi shıǵıw ózgerislerdi baslaw ushın kirisiw jetkilikli dárejede ózgermagenshe óz ma`nisin saqlap qaladı. Inverting bolmaǵan konfiguratsiyada kiriw saylanǵan shegaradan joqarı bolsa, shıǵıw joqarı boladı. Eger kiriw basqa (tómengi) saylanǵan shegaradan tómen bolsa, shıǵıw tómen boladı hám kirisiw eki dáreje ortasında bolsa, shıǵıw óz ma`nisin saqlap qaladı. Bul ekilemshi shegara háreketi gisterezis dep ataladı hám Shmitttriggeriyadqa iye ekenligin hám eki turaqlı multivibrator (latch yamasa flip-flop) wazıypasın orınlawı múmkinligin ańlatadı. Eki túrdegi sxemalar ortasında jaqın baylanıslılıq ámeldegi: Shmitt triggeri mandalga aylantırılıwı múmkin hám mandal Shmitt triggeriga aylantırılıwı múmkin.