П. С. Султонов, Б. П. Ахмедов олий ўқув юртлари учун дарслик

3.5. О+АВА СУВЛАР ВА УЛАРНИ ТОЗАЛАШ УСУЛЛАРИ
Ҳар қандай ишлаб чиқариш корхонасида сувдан фойдаланиш озми-кўпми иккита
муҳим вазифани ечишни тақозо этади. Булар сув сарфини камайтириш ва асосий технологик
жараёнга таъсир кўрсатмаган холда сувни тозалик даражасини оширишдир.
Ишлаб чиқариш корхоналари учун сувдан фойдаланишнинг оқилона схемасини
ишлаб чиқиш сув таьминоти балансини анализ қилишдан бошланади. Бу қуйидагича амалга
оширилади:

технологик жараён учун ишлатиладиган тоза сув миқдорини аниқлаш.

фойдаланиладиган сув сифатига қўйиладиган талабларни билиш.

оқава сувларнинг миқдорий ва сифат ҳарактеристикаларини аниқлаш.

---


тозалаш қурилмаларининг оқава сувларни тозалагунгача ва тозалангандан
кейинги ишини анализ қилиш;

корхонанинг сувдан фойдаланиш схемасини аналиш қилиш;
Юқорида санаб ўтилган тадбирлар асосида ишлаб чиқариш корхоналари сув
таьминотининг ёпиқ ёки шунга яқин схемаси тузилади.
Оқава сувларни турли хил чиқиндилардан тозалашда қўлланиладиган усул,
ишлатиладиган жихоз ва қурилмаларни танлашда тозалаш қурилмасининг замонавий
технологияга мутаносиблигини ва тозалаш қурилмасининг фойдали иш кўрсаткичи
даражасини эътиборга олиш муҳимдир; Чунки сувни чиқиндилардан тозалашда унинг
физик-кимёвий ҳоссаларини, сифат ва миқдор кўрсаткичларини ва тозалаш қурилмаси
ишлаганда оқава сувлар сарфини билиш муҳим аҳамиятга эга. Кўпчилик саноат
корхоналаридан чиқадиган оқава сувларнинг таркиби ва уларнинг тозалаш қурилмасида
тозалаш учун узатиладиган миқдори доимий яъни ўзгармаслиги билан ҳарактерланади.
Лекин, баъзи технологик жараёнларда оқава сувларнинг юқорида айтиб ўтилган
ҳусусиятларини қисқа вақт давомида ўзгариб туриш холатлари ҳам бўлиб туради, бу эса ўз
навбатида иш кўрсаткичини кескин камайтириб юбориши ёки қурилманинг бир меъёрда
ишлашини бутунлай издан чиқариши мумкин. Масалан, металл юзаларга термик ишлов
бериш, кимёвий цехлардан чиқадиган тасодифий ташландиқларни оқава сувларга келиб
қуйилиши оқибатида улар
таркибидаги зарарли оғир металлар миқдорини кескин ошишига
олиб келади. Шунингдек, ёғин-сочинлар туфайли ҳосил бўлган оқава сувлар ҳам тозалаш
қурилмасига келиб тушадиган сув миқдорини кескин ошириб юборади. Бундай холларда
тозалаш қурилмасининг бир меъёрда ишлашини таьминлаш учун, албатта чиқинди
миқдорини ёки оқава сувлар сарфини ўртача холатга келтириш керак, баъзи холларда иккала
кўрсаткичдан ҳам фойдаланишга тўғри келади. Ўртача холатга келтириш-таркиби ва
миқдори турлича бўлган оқава сувларни маълум нисбатларда аралаштириш орқали амалга
оширилади. Бунинг учун аввал тозалаш қурилмасига аралаштиргич ўрнатилиб, уни
танлашда ва ҳисоб-китоб қилишда асосан оқава сувнинг ҳусусиятларига эътибор берилади. 
Оқава сувларни тозалашнинг бир неча усуллари мавжуд ва улар турлича тавсифланади.
Тозалаш иншоатлари қуришда аввало, оқава сувлардаги моддалар, уларнинг миқдори ва
агрегат холатларига эътибор берилади.