P. S. Su L t o n o V ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish asoslari

chiqadigan chiqindilar miqdori va ularning toksiklik xususiyatlari
bilan belgilanadi. Agar yangi texnologik jarayon oldingisiga
nisbatan kamroq chiqindi chiqarsa, u ekologik xavfsizroq
hisoblanadi.
Ekologiya ekspertizasida tabiiy muhitga shikast yetkazish
orqali xalq xo‘jaligiga yetqaziladigan zararlar ham hisoblanadi.
Zararlarni quyidagi uch turga bo'lish mumkin: a) bo'lgan
zararlar; b) b o‘ladigan zararlar; d) oldi olingan zar&rlarga
ajratiladi.

---

BoMishi mumkin zararlar tegishli choralar ko'rilmagandagi
zararlardir. Choralar ko'rilgandan so‘ng ham xalq xo‘jaligiga
yetkazilgan zararlar boMadigan zarar hisoblanadi. Bo'lishi
mumkin bo‘lgan zarardan yana bo'ladiganini ayirsa oldi olingan
zarar miqdori kelib chiqadi. Zararlarni hisoblashda muhitning
iflo sla n ish darajasi, m u h itn in g iflo sla n ish in in g inson
salomatligiga, xalq xo‘jaligiga yetkazadigan zarari, jumladan,
qishloq xo'jaligi, chorvachilik va sanoat korxonalari ko‘radigan
zarar, havo tarkibining o'zgarishi, kislotali yomg‘irlar ta’sirida
inshootlarning, tarixiy obida va haykallarning buzilishi
tezlashishidan keladigan zararlar inobatga olinadi. Zararlaming
birlamchi va ikkilamchi xiilari bor. Birlamchisi ishlab chiqarish
jarayonlari bilan bog‘liq, ikkilamchisi chiqarilgan mahsulotni
ishlatish, ishdan chiqqanlarini yo'qotish bilan bog‘liq. Tabiiy
muhitga keltiriladigan zarar iqtisodiy va ekologik bo‘lishi ham
mumkin. M asalan, m uhitning ifloslanishi natijasida biror
xo'jalikning dehqonchiligi va chorvachiligiga keltirilgan zarar
iqtisodiy zarar bo‘lib, uning o ‘rnini pul bilan qoplasa bo‘ladi.
Ekologik zarar esa biror shaxs yoki aniq tashkilotga tegishli