P. I. Ivanov m. E. Zufarova umumiy psixologiya

«to ‘rtburchak»

 degan  so'zning o'zi  abstrakt tushunchadir.

Shu  misollarda  biz  idrok  qilayotgan  narsalar  — stol  va  quti  — bizda 

mavjud  bo'lgan 

«to'rtbu rchak»

  degan  tushunchaga  tatbiq  qilinadi,  xolos. 

Bunda  abstrakt,  umumiylashtirilgan  tushuncha  aniq  (idrok  qilinayotgan 

yoki  tasawur qilinayotgan)  tushunchani  o'z  ichiga  oladi.

Shuningdek,  abstrakt  tafakkur ham  aniq tafakkur bilan  chambarchas 

bog'langan  holda  sodir bo'ladi.

Har qanday abstrakt  fikr juda ko'p aniq  fikmi albatta o'z ichiga oladi 

va  shu  aniq  fikrga  tayanadi.  Masalan,  shunday  bir abstrakt  qoidani  olib 

ko'raylik: «Yakka-yakka holida uchinchi miqdorga teng bo'lgan ikki miq­

dor bir-biriga tengdir».  Muhokama aniq  mazmun  olishi  mumkin bo'lgan 

taqdirdagina  bu  fikr  chinakam  fikr  bo'ladi.  Aks  holda  bu  qoida  quruq 

gap,  «yodlab olingan qoida» bo'lib qoladi, xolos.  Bu qoidani aytgan  kishi 

haqiqatan  ham  chin  bir  fikrni  ifodalayotganligini  isbotlamoq  uchun,  shu 

umumiy va abstrakt qoida tarkibiga kiradigan yakka va aniq hollardan bir 

qancha  misollar topib bera  olishi  lozim.

Biz  aniq tafakkumi  abstrakt tafakkurdan  ayirib gapiramiz  ham,  lekin 

aslida  biz  odamning  tafakkurida  yo  aniq,  yoki  abstrakt  elementlaming 

ustunlik  qilishini  nazarda tutamiz.

---