P. I. Ivanov m. E. Zufarova umumiy psixologiya

mard- 

lik 

va 

jasorat 

deb ataladi.

Har qanday faoliyatning, jumladan o'qishning ham muvaffaqiyati qat’iyatga 

bog'liqdir.  Bilim egallash uchun qat’iyat kerak bo'lganidek,  malakalar ortti- 

rish  (masalan,  musiqa malakalari)  uchun ham qat’iyat kerak.

Chidam  va  toqat. 

Maqsadlarni  amalga  oshirishda  yengishga  to'g'ri 

keladigan  qarshilik  va  qiyinchiliklar  kishidan  kuch  hamda  vaqt  sarf qi­

lishni  talab  qilibgina  qolmay,  balki  unga,  ko'pincha,  jismoniy  va  ruhiy 

azob beradi.

Kishi  o'z  faoliyati  davomida,  ba’zan  sovuq  va  issiqdan,  yomg'ir  va 

qordan,  qattiq  toliqish  va  och  qolishlikdan  hamda  turli  kasalliklardan 

azob  chekadigan  hollari  bo'ladi.  Agar,  mana  shunday  qarshiliklarga  qa­

ramay,  kishi o'z oldiga qo'ygan  maqsadiga sodiq bo'lib, uni amalga oshi- 

rishga  urinaversa,  bunday  harakatlarda  ko'rinadigan  irodani  chidam  va 

toqat  deb  ataladi.

Kosmonavtlaming jasoratlari g'oyat zo'r chidam va toqatliligi bilan xarak- 

terlidir.  Irodaning bunday sifati  ulardan  taxminiy mashqlar o'tkazish  davri- 

dayoq talab qilingan edi.  Lekin  irodaning bu sifati,  xususan, o'qish paytida, 

ya’ni  ular g'oyat  zo'r jismoniy va asabiy o'zgarishlami toqat bilan kechirish- 

lariga to'g'ri kelgan paytda kuchli namoyon bo'ladi. Shuning bilan bir vaqtda 

bu  qahramonlar jiddiy  keskinlikla^ga chidab o'qish  davomida turli yo'l  tut- 

moq  va harakat  qilmoq  uchun  onglarini juda ravshanlikda saqlab qolishlari

---

lozim edi. Tibbiyot va psixologik tekshirishlaming ko'rsatishicha,  shu  qadar 

jiddiy vazifani  ado  etishga  faqat  mustahkam sog‘liq  hamda  kuchli  irodaga 

ega boMgan kishilargina chiday olishlari  mumkin edi.

Odamdagi qat’iyat va chidamlilik aniq maqsad va o‘zining anchagina 

barqarorligi bilan ajralib turadigan kuchli motivlaming mavjudligiga bogMiq.

0 ‘zini  tuta bilish,  dadillik,  qat’iylik,  chidam va  toqat  paytlarida  na­

moyon boMadigan  kuchli  irodaga