P. I. Ivanov m. E. Zufarova umumiy psixologiya

pred- 

metli-harakatii  tafakkurdir.

---

Tafakkurning bu turini, masalan, kubiklami u yoki bu tartibda terayot- 

gan  yoki joylashtirayotgan  bolalarda ko'rish  mumkin.

Katta  yoshdagi  kishilar  ro‘zg‘orga  taalluqli  turli  buyumlar  bilan  va 

xilma-xil  mehnat  qurollari  bilan  ish  olib  boravotganlarida  ularning  kun­

dalik  amaliy  faoliyatida  ham  mana  shunday  tafakkur  ishga  solinadi. 

Tafakkur qilinayotgan  narsani  idrok qilmasdan,  balki  faqat  tasawur qil­

gan  vaqtimizdagi  tafakkur 

obrazli-yaqqol  tafakkur 

deb  ataladi.  Bunday 

tafakkur xotira tasawuriga yoki  xayol  tasawuriga tayanadi.

Kecha bo'lib o‘tgan voqealar to‘g‘risidagi muhokamalar, Marsda hayot 

bormikin, deb qilayotgan bizning muhokamalarimiz yaqqol-obrazli tafakkur 

namunalari  deb  hisoblanishi  mumkin.  Dars vaqtida o‘qituvchi  biror gul- 

ning  tuzilishini  o'quvchilarga  tushuntirayotgan  bo‘lsa-yu,  lekin  bu  gul 

o‘quvchilarga  o‘z  tajribalaridan  ma’lum  va  shu  sababli  o'quvchilar  shu 

gul  ko‘rsatilmasa ham,  uni  tasawur qilishlari  mumkin  deb  hisoblab,  o‘z 

darsini  davom  ettirayotganida  o‘qituvchi  va  o‘quvchilardagi  tafakkur 

yaqqol-obrazli  tafakkur boMadi.

Har bir kishi murakkab narsalarni (masalan, mashinalami, tabiat hodi­

salarini)  bevosita idrok va tasawur qilgan hamma hollarda ham shu kishi 

aniq tafakkur qiladi.

Abstrakt tafakkur umumiy va abstrakt  tushunchalarga asoslanadi.  Bu

—  tushunchalardan  tarkib  topgan  tafakkurdir,  umumiylashtirilgan 

tafakkurdir,  bu tafakkur,  asosan,  ikkinchi  signal sistemasining,  nutq,  sig­

nal  sistemasining  faoliyati  tufayli  vujudga keladi.

Bizning algebra  masalalarini yechish vaqtidagi  muhokamalarimiz ab­

strakt tafakkurga misol  boMa oladi.

Ma’lumki,  algebrada  biz  umuman  miqdorlami  va  ularning turli  nis- 

batlarini ishlatamiz,  masalan: