P habibullaev

2-§.  Olamning  awalgi  eralari
Hozirgi  zamon  tasavvurlariga  k o ‘ra,  Olam  fizik  vakuumdan  kvant 
fluktuatsiya  natijasida  5,2-10 
sekund  davomidan  paydo  bo'lgan.  S o ‘ng, 
Plank erasida,  Olamningyoshi  1,3-10“°  sekund bo'iganda «Kattaportlash» 
yuz  bergard.
1
  Muallifuing g'oyasiga asosan, vakuumdan  ikki zarra  — plankeon va anti plankeon 
paydo  bo'ladi.  So'ng  ular  Plank  erasida  annigilyatsiyalanadi,  ya’ni  «Katta  portlash» 
sodir  eradi.
9 4

---

Bunda  Glamning  fizik  parametrlari  T «  10’2  К  va  p  *  IOw g/sm3 
qiymatlarni  qabul  qiiadi.  Kevin  Olamning 
kvark-lepton  erasi
  10~43—10~3h 
sekund davom  etib,  bu davrda  uning parametrlari: temperaturasi  7 = l(F : K, 
zichligi p x  10nUg/sm3, 
energiyasi 
E~ 101’  GeV 
tartibda 
bo‘lgan.  Olamning 
yoshi  104  sekund  bo'lganda,  erkin  kvarklar  davri  tugab,  ular  adron 
«qopi»ga  (uni konfaynmem hodisasi  —  asirga  tushish  deyiladi)  tushganlar 
va  barionlar  va  mezonlarni  hosil  qilganlar.  Bunda  Olam  parametrlari  , 
7Ы 012  K,  p «  1,5- 1015g/sm3,  is-300  meV  dan  iborat  bo'lgan.
Olam  paydo  bo'lgandan  keyin,  200  sekundlarcha  vaqt  davomida, 
uning jo ‘shqin davri tugab, temperatura  1  tnlrdga tushadi.  Bu davrda,  200 
seknnd yos'nli Olamda vodorod va geliy atomlarining yadrolari mos ravishda 
taxminau  70  va  30  foizlarni  tashkil  etadi.  S o ‘ng,  Olamning proton,  geliy 
yadrolari  elektronlar  hamda  neytrino  va fotonlardan  iborat 
plazm a  d a vri 
boshlangan  davr 300 ming yilcha davom  etgan,  Bu davrning oxirida  Olam 
temperaturasi  T «  4000  К   ( E~0,4  eV),  zichligi  esa  p  л  3,5-10  M'g/sm3 
atrofida bo‘Iib, vodorod va geliy yadrolari bilan elektronlar rekombinatsiyasi 
uchun sharoit vujudga  keladi.
Olamning bu temperaturali  holatida neytral vodorod va geliy atomlari 
paydo  bo‘!a  boshlaydi.  Bu  davr taxminan  700  ming  yilcha  davom  etadi. 
Kosmologiya  uchun  muhim  bo'lgan  bu  davrda  modda va  nurlanish  bir- 
biridan ajraladi.  Mazkur
plazm a rekom binatsiyasi 
erasining oxirida,  Olam
1  mln yoshga kiradi.  Shu bilan olamning  “ tinch”  davri  boshlanadi va u  1 
mlrd yilcha davom etadi.  Olam evoiutsivasidagi eralar quyidagi  1-jadvalda 
kelt irilgan.
1-jadval
Olam  evolutsiyasi
Olam  eralari
Vaqt
Olam  holaii
Olam  paydo 
boMishi  (tug‘ilishi)
Tug'ilish jarayoni 
davomliligi /.=5,2  10'4- 
sek
  (vaqt  kvanti  xronon)
Fizik  vakuurnda  kvant  fluktu­
atsiya 
tufayli 
Olam 
tug'ilishi 
jarayoni.  Kosmologiya  singulyar- 
ligi;  lokalon 
/(.= 
1,6  1
0-J4 
sm.
Plank erasi
tr= 
1,3- 10't3 
sek
Katta 
portlash. 
Plankeon-anti- 
plankeon jutti  annigilyatsiyasi.
Kvark-lepton  erasi
(1,3- 10-',J  -   10-36) 
sck
Kvarklar  va  Ieptonlar  bir-biriga 
aylana  cladilar.  Barion  zaradining 
saqlanishi  qonuni  buziladi.
Kvarklar,ieptonlar 
plazmasi  erasi
(Ю-36 -  i0-4) sek
Kvarklardan  barionlar  va  mezori- 
lar  hosil  bo'la  boradi.  Eraning 
oxirida  erkin  kvarklar tugaydi.
9 S

---